ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ-ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ-ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ: ΓΛΩΣΣΑ Α΄, Β΄, Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ,ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ,ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΓΛΩΣΣΑ Α΄, Β΄, Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ

Οι προθέσεις είναι άκλιτες λέξεις που μπαίνουν μπροστά από ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες, αριθμητικά και επιρρήματα για να δηλώσουν τόπο, χρόνο, αιτία, τρόπο κτλ., π.χ. Έφυγε από την πατρίδα του.

Κοινές	Λόγιες (απαρχαιωμένες)
αντί, από, για, δίχως, εναντίον, εξαιτίας, έως, ίσαμε, κατά, με, μετά, μεταξύ, μέχρι, παρά, πριν, προς, σαν, σε, χωρίς, ως.	ανά, άνευ, διά, εις, εκ, εκτός, εν, ένεκα, εντός, επί, κατόπιν, λόγω, μείον, μέσω, περί, πλην, προ, συν, υπέρ, υπό, χάριν.

α) Οι κοινές, που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά, π.χ. Ήρθε από την πόλη.                                                        

β) Οι λόγιες (ή απαρχαιωμένες), που προέρχονται από την αρχαία ελληνική και χρησιμοποιούνται σε πολύ τυπικό ύφος και σε στερεότυπες εκφράσεις, π.χ. Ο Περικλής έζησε τον 5ο αι. προ Χριστού.   Ορισμένες προθέσεις λειτουργούν άλλοτε ως επιρρήματα, άλλοτε ως σύνδεσμοι και άλλοτε ως προθέσεις, π.χ. Η πυροσβεστική έφτασε μετά την αστυνομία (ως πρόθεση), αλλά και Ο Γιώργος έφτασε μετά(ως επίρρημα).

Οι σύνδεσμοι είναι άκλιτες λέξεις που συνδέουν μεταξύ τους λέξεις και προτάσεις, π.χ. Ο γιατρός δέχεται τη Δευτέρα και την Τετάρτη. Είναι δύο ειδών: 
    
α)Οι παρατακτικοί, που συνδέουν λέξεις, φράσεις και προτάσεις οι οποίες είναι ισότιμες συντακτικά. Στους παρατακτικούς ανήκουν οι συμπλεκτικοί, οι διαχωριστικοί, οι αντιθετικοί, οι συμπερασματικοί και ο επεξηγηματικός.                                                                                            
 β) Οι υποτακτικοί, που συνδέουν τις δευτερεύουσες προτάσεις με τις κύριες. Στους υποτακτικούς ανήκουν οι ειδικοί, οι χρονικοί, οι αιτιολογικοί, οι υποθετικοί, οι τελικοί, οι αποτελεσματικοί, οι εναντιωματικοί / παραχωρητικοί, οι ενδοιαστικοί (ή διστακτικοί), ο συγκριτικός και ο βουλητικός.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

Είδη	Σύνδεσμοι
Α. Παρατακτικοί
1. Συμπλεκτικοί	και/κι, ούτε, μήτε (και ουδέ, μηδέ σε παλαιότερα κείμενα)
2. Διαχωριστικοί	ή, είτε
3. Αντιθετικοί	αν και, αλλά, μα, παρά, όμως, ωστόσο, ενώ, μολονότι, μόνο (που)
4. Συμπερασματικοί	λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, οπότε
5. Επεξηγηματικός	δηλαδή
Β. Υποτακτικοί
6. Ειδικοί	πως, που, ότι
7. Χρονικοί	όταν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου
8. Αιτιολογικοί	γιατί, επειδή, αφού, τι (ποιητικό)
9. Υποθετικοί	αν/εάν, άμα
10. Τελικοί	να, για να
11. Αποτελεσματικοί	ώστε (να), που
12. Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί	αν και, ενώ, μολονότι
13. Ενδοιαστικοί (ή διστακτικοί)	μη(ν), μήπως
14. Συγκριτικός	παρά
15. Βουλητικός	να

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ:Ο σύνδεσμος και  πριν από φωνήεν στον γραπτό λόγο, αλλά και στον προφορικό, μετατρέπεται σε κι, π.χ. Πήγε κι αυτός στη συναυλία.                                                                                
 Οι ειδικοί σύνδεσμοι πως και που, καθώς και ο συμπερασματικός που, δεν τονίζονται, ενώ τα ερωτηματικά επιρρήματα πώς και πού τονίζονται, π.χ. Ξέρω πως τώρα διαβάζει. Πώς να είναι άραγε; Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες. Δεν ξέρω πού να πάω.
                                                                                                                                                          
Ο ειδικός σύνδεσμος ότι γράφεται χωρίς υποδιαστολή, ενώ η αναφορική αντωνυμία ό,τι γράφεται με υποδιαστολή, π.χ. Υποστηρίζει ότι δεν ήταν εκεί. Θα κάνει ό,τι του πεις. 

                                                                                                                                                                             

Τα επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις που προσδιορίζουν κυρίως ρήματα, αλλά και άλλα μέρη του λόγου(επίθετα, ουσιαστικά, αριθμητικά, άλλα επιρρήματα και ολόκληρες φράσεις) και δηλώνουν διάφορες σχέσεις, όπως χρόνο, τόπο, τρόπο κ.ά., π.χ. Πήγε πολύ μακριά. Ήρθε αρκετά νωρίς (το μακριά προσδιορίζει το ρήμα πήγε, ενώ το αρκετά προσδιορίζει το νωρίς).

Ανάλογα με τη σημασία που έχουν διακρίνονται σε πέντε κατηγορίες: α) τοπικά,  β) χρονικά,                   γ) τροπικά,      δ)ποσοτικά και     ε)βεβαιωτικά, διστακτικά, αρνητικά.   

                                                           
 Τα τοπικά επιρρήματα δηλώνουν τόπο. Απαντούν στην ερώτηση πού; Τοπικά επιρρήματα είναι τα: αλλού, αυτού, βόρεια, δίπλα, εδώ, εκεί, εμπρός, εντός, έξω, κάτω, νότια, μέσα, παντού, πάνω, πίσω, πουθενά κ.ά. 

                                                                                                                                                                               

Τα χρονικά επιρρήματα δηλώνουν χρόνο. Απαντούν στην ερώτηση πότε; Χρονικά επιρρήματα είναι τα: αμέσως, αργά, αύριο, γρήγορα, διαρκώς, έπειτα, μόλις, πέρυσι, ποτέ, σήμερα, τότε, τώρα, χθες, φέτος                                                                                                                                                                              

Τα τροπικά επιρρήματα δηλώνουν τρόπο. Απαντούν στην ερώτηση πώς; Τροπικά επιρρήματα είναι τα: αλλιώς, διαρκώς, ειλικρινά / ειλικρινώς, ενστικτωδώς, έτσι, ευθέως, ευχάριστα / ευχαρίστως, καθέτως, καλά / καλώς, κακώς, λιανικώς, μαζί, μάταια, μόνο, πάντως, πλάγια / πλαγίως, σιγά κ.ά

.                                                                                                                                                                                 
Τα ποσοτικά επιρρήματα δηλώνουν ποσότητα. Απαντούν στην ερώτηση πόσο; Ποσοτικά επιρρήματα είναι τα: αρκετά, λίγο, ολότελα, περίπου, πολύ, τόσο κ.ά.                                                                                                 

Τα βεβαιωτικά, διστακτικά και αρνητικά επιρρήματα δηλώνουν αντίστοιχα επιβεβαίωση, δισταγμό και άρνηση. Στην κατηγορία αυτή των επιρρημάτων συγκαταλέγονται τα βεβαιωτικά ναι, βέβαια, μάλιστα, τα διστακτικά ίσως, πιθανόν, άραγε και τα αρνητικά δε(ν), μη(ν), όχι.   
              
Ορισμένες φορές οι τύποι σε -ως και -α διαφοροποιούν το επίρρημα σημασιολογικά. Για παραδείγματα βλέπε στον παρακάτω πίνακα.

αμέσως = πολύ γρήγορα, χωρίς καθυστέρηση, π.χ. Θα σου τηλεφωνήσω αμέσως                         απλώς = μόνο π.χ. Δεν είπε τίποτε. Απλώς, τον χαιρέτησε ευχαρίστως = με ευχαρίστηση, π.χ. Αν θέλει, ευχαρίστως να έρθει

άμεσα = απευθείας, χωρίς μεσολάβηση, π.χ. Ο κ. Γεωργίου απευθύνεται άμεσα στους υφισταμένους του                                   απλά = με απλό τρόπο π.χ. Η Μαρία τα λέει απλά και κατανοητά ευχάριστα = με ευχάριστο τρόπο, π.χ. Ο χρόνος μας εδώ περνάει ευχάριστα

ΠΑΙΞΕ ΜΕ ΤΟ ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ ΕΔΩ