Ρήμα-Φωνή Ενεργητική-Παθητική, Συζυγίες, Θεωρία-Ασκήσεις, Ενότητα 3η,Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου

                        ΡΗΜΑ- ΦΩΝΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ,ΠΑΘΗΤΙΚΗ-ΣΥΖΥΓΙΕΣ  

                     ΘΕΩΡΙΑ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ,ΕΝΟΤΗΤΑ 3,ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Το ρήμα είναι ένα μέρος του λόγου που δείχνει ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή απλώς βρίσκεται σε μια δεδομένη κατάσταση.

Φωνές ονομάζονται οι ομάδες μορφολογικών τύπων των ρημάτων. Η νέα ελληνική έχει δύο φωνές: την ενεργητική και την παθητική.

Η ενεργητική φωνή περιλαμβάνει το σύνολο των ρηματικών τύπων που στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα έχουν κατάληξη -ω, π.χ. παίζω, γελώ.

Η παθητική φωνή περιλαμβάνει το σύνολο των ρηματικών τύπων που στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα έχουν κατάληξη -μαι, π.χ. ξεχνιέμαι, μιμούμαι, ντύνομαι, χαίρομαι.

Πολλά ρήματα έχουν ρηματικούς τύπους και στις δύο φωνές, π.χ. κλείνω – κλείνομαι. Υπάρχουν και ρήματα που έχουν τύπους μόνο σε μία φωνή. Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική φωνή ονομάζονται αποθετικά, π.χ. έρχομαι,λυπάμαι,γίνομαι.

Συζυγίες

Στην πρώτη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που έχουν κατάληξη -ω στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής και -ομαι στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα της παθητικής φωνής, π.χ. πλέν-ω-πλέν-ομαι, βάφ-ω – βάφ-ομαι. Τα ρήματα αυτής της συζυγίας τονίζονται στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα στην παραλήγουσα και στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του παθητικού ενεστώτα στην πρoπαραλήγουσα, π.χ. λύνω – λύνομαι.

Στη δεύτερη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που έχουν κατάληξη -ώ (-άω) στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής και -ιέμαι ή -ούμαι στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα της παθητικής φωνής, π.χ. αγαπ-ώ (-άω) – αγαπ-ιέμαι, θεωρ-ώ – θεωρ-ούμαι. Τα ρήματα αυτής της συζυγίας τονίζονται στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού ενεστώτα στη λήγουσα (ή στην παραλήγουσα, όταν λήγουν σε -άω) και στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του παθητικού ενεστώτα στην παραλήγουσα, π.χ. αδικώ – αδικούμαι, πουλώ – πουλιέμαι

      

            

	Τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας διακρίνονται σε δύο ομάδες, που συνηθίζεται να ονομάζονται τάξεις. Στην πρώτη τάξη ανήκουν τα ρήματα που οι καταλήξεις των τριών πρώτων προσώπων ενεστώτα της ενεργητικής φωνής τους είναι -ώ / -άω, -άς, -ά / -άει και της παθητικής -ιέμαι, -ιέσαι, -ιέται, π.χ. χτυπώ / -άω, χτυπάς, χτυπά / -άει και χτυπιέμαι, χτυπιέσαι, χτυπιέται. Στη δεύτερη τάξη ανήκουν τα ρήματα που οι καταλήξεις ενεστώτα των τριών πρώτων προσώπων της ενεργητικής φωνής τους είναι -ώ, -είς, -εί και της παθητικής -ούμαι, -είσαι, -είται, π.χ. θεωρώ, θεωρείς, θεωρεί και θεωρούμαι, θεωρείσαι, θεωρείται.  Ορισμένα ρήματα της δεύτερης συζυγίας σχηματίζουν την παθητική φωνή με τύπους και των δύο τάξεων, π.χ. βοηθώ / -άω → βοηθούμαι και βοηθιέμαι, αδικώ → αδικούμαι και αδικιέμαι. Στην ίδια συζυγία ανήκουν και τα αποθετικά ρήματα σε -άμαι / -ούμαι, π.χ. θυμάμαι / -ούμαι.
		Α΄ΤΆΞΗ	Β΄ΤΑΞΗ
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ		-ώ,-άς, -ά	-ώ,-είς,-εί
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ		-ιέμαι,-ιέσαι,-ιέται	-ούμαι,-είσαι,-είται ή  -άμαι,-άσαι,-άται

Διαβάστε για την κλίση των ρημάτων ΕΔΩ

Ασκήσεις

1)Διαβάστε το κείμενο και στη συνέχεια τοποθετήστε τα υπογραμμισμένα ρήματα στην κατάλληλη στήλη του πίνακα που ακολουθεί:

 [Είσαι σε πάρτι…]

Στις εφτά ακριβώς χτύπησε το κουδούνι της πόρτας και το σπίτι γέμισε μονομιάς από χαρές και γέλια. Όλα τα παιδιά είχαν φτάσει μαζί. Μιλούσαν όλοι, και ο καθένας βιαζόταν κάτι να πει, λες και είχαν να ιδωθούν μέρες.

Η κυρία Μαρίκα, αφού τους καλωσόρισε, πήγε στην κουζίνα να ετοιμάσει τους μεζέδες, ν' ανάψει το φούρνο να ζεσταίνονται τα τυροπιτάκια. Από το σαλόνι της ερχόταν κάποια ρυθμική-μονότονη μουσική. Η Ρέα είχε βάλει κιόλας ένα δίσκο. «Παράξενο» σκέφτηκε «πώς δεν έβαλαν κανένα από τα έξαλλά τους, που κάνουν τόση φασαρία...».

– Είναι ο καινούριος δίσκος των Ρόλινγκ Στόουνς, εξήγησε η Ρέα στους φίλους της. Χτες τον αγόρασα, πώς σας φαίνεται; Πού οι παλιοί Στόουνς; Άλλος ρυθμός εντελώς, ντίσκο...

Όλοι όρθιοι άκουγαν μιλώντας, γελώντας. Ο Πέτρος φορούσε ένα πουκάμισο εμπριμέ με λουλούδια και μια μονόχρωμη πράσινη γραβάτα, κι έτσι κοντός που ήταν, έμοιαζε με μικρό κύριο, κωμικό. Ο Αλέξης φορούσε πουλόβερ με ψηλό γιακά, δε σκοτιζόταν για το ντύσιμό του και ήταν πάντα ντυμένος όπως τον βόλευε.

Η Τάνια τού είπε κοροϊδευτικά:

– Καημένε Αλέξη, πότε θα μάθεις να φέρεσαι; Σε πάρτι είσαι κι όχι στο ποδόσφαιρο!

Παραξενεύτηκε ο Αλέξης:         – Γιατί, τι έχω;          Η Σόφη γέλασε:

– Ο Αλέξης έχει προσωπικότητα. Δε χρειάζεται γραβάτες και έξαλλα πουκάμισα για να ξεχωρίζει.

– Για μένα το λες; τη ρώτησε ο Πέτρος και πήρε ύφος φτιάχνοντας τη γραβάτα του, μπροστά στον καθρέφτη.

– Και βέβαια για σένα. Μια σταλιά άνθρωπος και μου στολίζεσαι σαν χίπης…

Ο Πέτρος δε θύμωνε με τα πειράγματα των φίλων του.

– Όταν, κυρά μου, ντύνομαι έτσι, μου φαίνεται πως ψηλώνω.

                                             Ζωρζ Σαρή, Το ψέμα, εκδ. Πατάκη, 1996(από το σχολικό βιβλίο)

 

	Ενεργητική φωνή	Παθητική φωνή
Ενεστώτας
Παρατατικός
Εξακολουθητικός   μέλλ..
Συνοπτικός μέλλοντας
Αόριστος	χτύπησε
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσμένος μέλλοντας

2)Μεταφέρετε τους τύπους των ρημάτων στην άλλη φωνή (στον ίδιο χρόνο και πρόσωπο)και κλίνετε το καθένα στον χρόνο που βρίσκεται: 

                                Ενεργητική  φωνή                Παθητική φωνή

χτύπησε
Θα βρεις
	ντύνεται
	στολίζεσαι
αγαπά
έβαψε
	έχω προδοθεί
θεωρεί

 

3)Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στη σωστή στήλη(συζυγία):γυρεύω, λυπάμαι, προσφέρω, λύνομαι, χαίρομαι, δημιουργώ, χτυπιέμαι, διαφωνώ, ζητώ, εμπιστεύομαι.               

Α΄συζυγία	Β΄συζυγία

4)Να χρησιμοποιήσετε 5 από τα ρήματα της προηγούμενης άσκησης σε πέντε προτάσεις που θα αναφέρονται στη φιλία.

5)Να σχηματίσετε τον παθητικό αόριστο των παρακάτω ρημάτων:

ίδρυσα:

γιάτρεψα:

έπεισα:

εξέτασα:

έντυσα:

έκλεισα:

τρέλανα:

κρέμασα:

κοίταξα:

επαίνεσα: