"Απομνημονεύματα" Γιάννη Μακρυγιάννη, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου 

«Το περιεχόμενο τής γραφής τού Μακρυγιάννη είναι ο ατελείωτος και πραγματικός αγώνας ενός ανθρώπου που, με όλα τα ένστικτα τής φυλής του ριζωμένα βαθιά μέσα στα σπλάχνα του, αναζητά την ελευθερία, το δίκιο, την ανθρωπιά. Πολέμησε, αγωνίστηκε, πίστεψε, σακατεύτηκε, αηδίασε, θύμωσε. Αλλά έμεινε –όπως βγαίνει από το γράψιμό του το απελέκητο– πάντα ορθός, ώς το τέλος: άνθρωπος στο ύψος τού ανθρώπου. Δεν έγινε μήτε υπεράνθρωπος μήτε σκουλήκι.»

Γ. Σεφέρης, «Ένας Έλληνας, ο Μακρυγιάννης»

Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:

1)Απομνημονεύματα :Διαβάστε από το σχολικό βιβλίο σελ.45 ή ΕΔΩ  και ΕΔΩ(δες στην αυτοβιογραφία). Το απομνημόνευμα βασίζεται στην ταύτιση των προσώπων του συγγραφέα, του αφηγητή και του πρωταγωνιστή της ιστορίας.Στο απομνημόνευμα αναπλάθονται εμπειρίες και συμβάντα που έζησε και μαρτυρεί ο συγγραφέας. Κεντρικά χαρακτηριστικά του είδους είναι η υποκειμενικότητα και η αυτοδικαιωτική πρόθεση, δηλαδή η συστηματική προσπάθεια του αφηγητή να παρουσιάσει το παρελθόν με τρόπο που τονίζει την προσωπική του συμβολή στα γεγονότα ή γενικότερα δικαιώνει την προσωπικότητά του.Οι αυτοβιογραφίες και τα απομνημονεύματα χρησιμεύουν ως πολύτιμη ιστορική πηγή όχι μόνο για τις επιμέρους πληροφορίες που περιέχουν, αλλά κυρίως για τη γνώση που μας μεταφέρουν αναφορικά με το πώς οι άνθρωποι μιας ορισμένης κοινωνικής ομάδας και εποχής βιώνουν και ερμηνεύουν τη σχέση τους με την πραγματικότητα της εποχής τους. Παράλληλα, όμως, τα απομνημονεύματα   συχνά διαθέτουν λογοτεχνικές αρετές που τα καθιστούν αξιόλογα και κάποτε συναρπαστικά αναγνώσματα, πέραν της αξίας τους ως πηγών για την κατανόηση του παρελθόντος.(από το σχολικό βιβλίο)

2)Μακρυγιάννης Γ.:   Γεννημένος το 1797(- 1864)  σ’ ένα χωριό κοντά στο Λιδωρίκι, ο Μακρυγιάννης στάθηκε ένας από τους κύριους παράγοντες της Επανάστασης· γενναίος, αποφασιστικός, ανδραγάθησε σε διάφορες μάχες και έφτασε ως το βαθμό του στρατηγού. Όπως όλοι σχεδόν οι ηγέτες της Επανάστασης, ήταν αναλφάβητος· αλλά στο τέλος του Αγώνα, διορισμένος από τον Καποδίστρια χιλίαρχος, αισθάνεται την ανάγκη να ιστορήσει ό,τι είδε και έπραξε, και τριάντα δύο χρονών κάθεται και μαθαίνει γράμματα, και αρχίζει να γράφει με το χέρι του, χωρίς ορθογραφία, χωρίς καν στίξη, τα Απομνημονεύματά του, που εξακολουθεί να τα συμπληρώνει ως τις παραμονές του θανάτου του. Ο λόγος του είναι ολότελα λαϊκός, δίχως ίχνος λόγιας επίδρασης, με τη ζωντάνια της προφορικής ομιλίας και με τη θέρμη ενός ανθρώπου που δεν είναι μονάχα αυτόπτης αλλά και πρωταγωνιστής των γεγονότων που ιστορεί. Το ζωηρά προσωπικό αυτό ύφος ταιριάζει απόλυτα με την έντονη και ιδιόρρυθμη προσωπικότητά του, που αγανακτεί και αντιτάσσεται σε κάθε πράξη αυθαιρεσίας ή συμβιβαστικού καιροσκοπισμού. Τα Απομνημονεύματα είναι η πιο έγκυρη αποτύπωση του ήθους των αγωνιστών του Εικοσιένα· είναι συνάμα και το μοναδικό ίσως κείμενο που δίνει, σε τόσο συνθετική μορφή, ανόθευτη τη λαϊκή γλώσσα. Το έργο έμεινε ανέκδοτο· αλλά και πάλι, όταν το 1907 το εκδίδει για πρώτη φορά ο Γιάννης Βλαχογιάννης, δεν κινεί την προσοχή των λογίων· μόνο τα τελευταία προπολεμικά χρόνια η νεώτερη λογοτεχνική γενιά γοητεύεται από τον ανόθευτο λόγο του στρατηγού και ζητεί να διδαχτεί από το ύφος του, από αυτόν τον «αγράμματο δάσκαλο» όπως τον ονόμασε ο Σεφέρης.(Λίνος Πολίτης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1998 (9η έκδ.),169-170, http://www.greek-language.gr)

 ****Διαβάζουμεπερισσότερα για τον Μακρυγιάννη:   και ΕΔΩ  .Τα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη εδώ  .

3)Πολύ ενδιαφέρον το βίντεο για τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη: 

Β.ΔΡΑΣΕΙΣ:Αφού διαβάσετε προσεκτικά το εισαγωγικό σημείωμα και τα αποσπάσματα από την Εισαγωγή του έργου στο σχολικό βιβλίο ,στις σελίδες 46-49 ή ΕΔΩ ,ασχοληθείτε με τις παρακάτω δράσεις:                                                                                                            

1)Θεματικά κέντρα:

Αγράμματος συγγραφέας

Η τιμιότητα της διαγωγής και η εντιμότητα της γραφής

Πατρίδα-Θρησκεία-Εθνική συνείδηση

Συλλογική και ατομική συνείδηση-αλτρουισμός(=ενδιαφέρον για τους άλλους, προσφορά στο κοινωνικό σύνολο)

2)Χωρίζουμε σε μικρές νοηματικές ενότητες και δίνουμε τίτλο σε κάθε ενότητα:

1^η ενότητα:1829 Φλεβαρίου….. οπού κάθομαι άνεργος:  Η αυτοπαρουσίαση του Μακρυγιάννη ,οι υποχρεώσεις του και ο τρόπος που έμαθε να γράφει.

2^η ενότητα: Αφού ….. εις αυτά: Οι λόγοι της συγγραφής των Απομνημονευμάτων του.

3^η ενότητα: Αφού …. όθεν διατάχτηκα:  Ο Μακρυγιάννης ζητά από τους αναγνώστες του έργου του να ερευνήσουν  για την εντιμότητα και την αξιοπιστία του.

4^η ενότητα: Η πατρίδα….όχι ένας:   Πατρίδα, θρησκεία, τιμιότητα, συλλογικότητα είναι έννοιες πολύ σημαντικές.

5^η ενότητα:  Οι άρχοντές μας…..η παραλυσία του κόσμου:   οι παλιοί αγωνιστές και η ζωή των Ελλήνων με πολλά προβλήματα.

6^η ενότητα:  Όλα αυτά….και τα παιδιά μου:   Η αναγκαιότητα της αλήθειας για το καλό της πατρίδας.

3)Να αναζητήσετε στα αποσπάσματα που μελετάμε τις έννοιες και τις αξίες (ιδανικά, αρχές) που θεωρεί σημαντικές ο Μακρυγιάννης και αγωνίστηκε για να υπάρχουν στην πατρίδα του στο παρόν και στο μέλλον. Δημιουργήστε στο wordart.com .com.έναν πίνακα με αυτές.

4)Υπογραμμίστε στο κείμενο τους στόχους της συγγραφής των Απομνημονευμάτων ,όπως τους δίνει ο Μακρυγιάννης. Στη συνέχεια μιλήστε γι’ αυτούς με δικά σας λόγια σε ένα κείμενο 80-100 λέξεων.

5) Ο Μακρυγιάννης καταγγέλλει πολλούς αγωνιστές της Επανάστασης ως ανθρώπους διεφθαρμένους που πλούτισαν από τον Αγώνα  και εκμεταλλεύονται το κράτος αρπάζοντας για τον εαυτό τους ό,τι μπορούν. Ο λαός ,όμως, ζει σε άθλια κατάσταση. Εξαιρεί τον εαυτό του από αυτές τις αρπαγές και προκαλεί ζητώντας να γράψει όποιος γνωρίζει κάτι άσχημο γι’ αυτόν.

Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα των φράσεων:

…όσα έπραξα εις την μικρή μου ηλικία και όσα εις την κοινωνία, όταν ήρθα σε ηλικία, και όσα διά την πατρίδα μου, οπού μπήκα εις της Εταιρείας το μυστήριον διά τον αγώνα της λευτεριάς μας και όσα είδα και ξέρω οπού 'γιναν εις τον Αγώνα, και σε όσα κατά δύναμη συμμέθεξα κι εγώ κι έκαμα το χρέος μου, εκείνο οπού μπορούσα.

Όλοι οι αναγνώστες έχετε χρέος πρώτα να 'ρευνήσετε διά την διαγωγή μου, πώς φέρθηκα εις την κοινωνία και Αγώνα, και αν τιμίως φέρθηκα, βάλετε βάση και εις τα γραφόμενά μου· αν ατίμως φέρθηκα, μην πιστεύετε τίποτας.

Και τότε λέγονται έθνη, όταν είναι στολισμένα με πατριωτικά αιστήματα· το αναντίον λέγονται παλιόψαθες των εθνών και βάρος της γης. Και διά τούτο, ως πατρίδα γενική του κάθε ενού και έργο των αγώνων του μικρότερου και αδύνατου πολίτη, έχει κι αυτός τα συμφέροντά του εις αυτήνη την πατρίδα, εις αυτήνη την θρησκεία. Δεν πρέπει ο άνθρωπος να βαρύνεται και να αμελεί αυτά·

και όταν είναι ο καθείς αδύνατος εις ένα πράμα και μόνος του δεν μπορεί να πάρει το βάρος, και παίρνει και τους άλλους και βοηθούν, τότε να μην φαντάζεται να λέγει ο αίτιος* εγώ· να λέγει εμείς. Ότι βάναμε όλοι τις πλάτες, όχι ένας.

Κατοικίσαμεν τους κατοίκους μέσα στα σπήλαια και ζούνε με τα θερία, και 'ρημώσαμε τους τόπους και εγίναμε η παραλυσία του κόσμου.

Εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή. Ότι έχω το μερίδιό μου· σ' αυτήνη την πατρίδα θα ζήσω εγώ και τα παιδιά μου.

 6)Πώς προβάλλει το πνεύμα της συλλογικότητας, του πατριωτισμού και της αλληλεγγύης  που πρέπει να ακολουθούν οι ΄Ελληνες και όλοι οι λαοί και ποια παραδείγματα φέρνει για την έλλειψή της από τους Έλληνες της εποχής του;

7)Σχολιάστε τη γλώσσα και τον τρόπο γραφής του Μακρυγιάννη.(λιτή ,παρατακτική σύνταξη, ζωντανή, ιδιότυπη….. βρείτε παραδείγματα από το κείμενο).

8)Χρησιμοποιεί σχήματα λόγου στο κείμενό του; Εντοπίστε κάποια από αυτά.(θυμηθείτε ΕΔΩ)

Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:

1)Γράψτε πέντε από τις αρχές που προβάλλει ο Μακρυγιάννης ως βασικές για τη λειτουργία και εξέλιξη ενός κράτους.

2)Μπορούν να εφαρμοστούν σήμερα οι προτάσεις του Μακρυγιάννη; Δικαιολογήστε την απάντησή σας .

3)Γίνε ο Μακρυγιάννης: Δώσε  τις συμβουλές σου στους σύγχρονούς σου ΄Ελληνες και στους μεταγενέστερους για τη συμπεριφορά και τη στάση που πρέπει να έχουν απέναντι στην πατρίδα και τους συμπατριώτες τους σε ένα κείμενο 100-120 λέξεων .(και δραματοποίηση)                                                                                                                     

4)Αναζητήστε τραγούδια που αναφέρονται στον Μακρυγιάννη: 

5)Παράλληλο κείμενο :διαβάστε ΕΔΩ. Βρίσκετε να υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία ανάμεσα στα "Απομνημονεύματα " του Μακρυγιάννη και το ποίημα του Γ.Σεφέρη;