Το υποκείμενο του ρήματος.Θεωρία-Ασκήσεις,Γλώσσα Β΄Γυμνασίου

Το υποκείμενο του ρήματος. Θεωρία-Ασκήσεις ,ενότητα 1η , Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου 

Η απλή πρόταση περιέχει απαραίτητα δύο όρους: το υποκείμενο και το κατηγόρημα. Γύρω από αυτούς οργανώνονται όλοι οι άλλοι όροι.

Το υποκείμενο μιας πρότασης το βρίσκουμε απαντώντας στην ερώτηση ποιος, ποια, ποιο κάνει αυτό που λέει το ρήμα της πρότασης.                                                   

Δηλαδή, υποκείμενο είναι η λέξη που δείχνει σε μια πρόταση ποιος ενεργεί  ή ποιος δέχεται μια ενέργεια ή ποιος βρίσκεται σε μια κατάσταση.                  

΄Ολα τα ρήματα έχουν υποκείμενο, αφού το υποκείμενο δηλώνεται από το πρόσωπο του ρήματος.

Αυτό μπορεί να είναι ουσιαστικό ,αντωνυμία , ουσιαστικοποιημένο επίθετο, μετοχή καθώς και κάθε άλλη λέξη, ομάδα λέξεων ή πρόταση με το άρθρο ή χωρίς αυτό ,όταν παίρνουν τη θέση ουσιαστικού και άλλες προτάσεις που εισάγονται με το όποιος, ό,τι…Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις έχουν ως υποκείμενο μια ολόκληρη πρόταση (με το ότι  ή με το να).

α. Ο καθηγητής μιλά.

β. Εκείνη ήταν  η καλύτερη .

γ. Οι νέοι διασκεδάζουν.

δ .Πρέπει να φύγεις.                                                                                                   .

ε. Το αύριο είναι άγνωστο.

στ.Το όταν είναι σύνδεσμος.

ζ. Απαγορεύεται να καπνίζετε.

η.Το ότι ήρθες με ευχαρίστησε .

θ.΄Οποιος βιάζεται σκοντάφτει.

ι..Οι βραβευμένοι πήραν τα χρήματα.

Το υποκείμενο τοποθετείται ή εννοείται σε πτώση ονομαστική.                                                

 Όταν το υποκείμενο είναι πρώτου ή δεύτερου προσώπου, η αντωνυμία ( εγώ, εσύ – εμείς, εσείς) συνήθως παραλείπεται, γιατί δηλώνεται από την κατάληξη του ρήματος. Όταν, όμως, θέλουμε να το τονίσουμε, τότε μπαίνει μέσα στην πρόταση:                  α. Διαβάζεις; (εννοείται :εσύ)   β. Φεύγουμε για διακοπές. (ενν.:εμείς)    γ. Εγώ σας μιλώ και εσείς αδιαφορείτε.     δ. Τώρα εσύ έχεις την ευθύνη.

Προσέχουμε σε ποιες περιπτώσεις το υποκείμενο μπορεί να    παραλείπεται:

1)Όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα. π.χ .Η μητέρα σηκώθηκε, ετοίμασε το φαγητό και έφυγε για τη δουλειά της.

2) Όταν είναι τέτοια η  σημασία του ρήματος που μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο. π.χ. Διαβάζουν μέχρι να δώσουν Πανελλήνιες  εξετάσεις(οι μαθητές).
3) ΄Οταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο. π.χ. Έβρεξε χθες.

4) Όταν δηλώνεται από το πρόσωπο του ρήματος·  στις περιπτώσεις του α' και β' προσώπου και του ενικού και του πληθυντικού αριθμού δεν χρησιμοποιούμε το υποκείμενο, γιατί εννοείται από το πρόσωπο του ρήματος. Έτσι δε λέμε συνέχεια εγώ γράφω, εγώ διαβάζω, εσύ γράφεις, εμείς γράφουμε,εσείς γράφετε , εσείς διαβάζετε.

Σημείωση :Σε μερικές περιπτώσεις, παρόλο που το υποκείμενο εννοείται και μπορεί να παραλείπεται , το χρησιμοποιούμε ,γιατί θέλουμε να δώσουμε έμφαση ή αντιδιαστολή, π.χ. Θα πληρώσω εγώ, γιατί γιορτάζω!(έμφαση).Σήμερα δε θα πληρώσεις εσύ. Θα πληρώσω εγώ!  (αντιδιαστολή).Να εξηγήσετε γιατί στις παρακάτω προτάσεις παραλείπεται το υποκείμενο των ρημάτων.           Ήρθατε αργά.          Σε  αυτό  το μαγαζί  πουλάνε ό,τι  μπορείς να επιθυμήσεις.             Θα σε περιμένουμε  μέχρι τις 2μ.μ. ,μετά θα φύγουμε.

Συμφωνία του ρήματος με το υποκείμενο:Το ρήμα συμφωνεί κανονικά ως προς τον αριθμό και το πρόσωπο με το υποκείμενο, π.χ. Σήμερα οι εκπαιδευτικοί  παρουσιάζουν τη γιορτή του σχολείου.                                                                                                              

 Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό και βρίσκεται σε ενικό αριθμό, το ρήμα μπορεί να βρίσκεται σε πληθυντικό, π.χ. Το σύνολο των πολιτών ψήφισαν αυτόν.                         

Όταν τα υποκείμενα ενός ρήματος είναι δύο ή περισσότερα, το ρήμα μπαίνει κανονικά στον πληθυντικό αριθμό, π.χ. Το άλογο και  η αγελάδα ανήκουν στα τετράποδα ζώα.       

Πολλές φορές, όταν προηγείται το ρήμα και ακολουθούν υποκείμενα σε ενικό αριθμό, τότε το ρήμα μπαίνει σε ενικό αριθμό, π.χ. Τον προστατεύει η εξυπνάδα του και η ευελιξία του.

Όταν τα υποκείμενα ενός ρήματος είναι δύο ή περισσότερα και ανήκουν σε διαφορετικά πρόσωπα, τότε το ρήμα μπαίνει στο επικρατέστερο πρόσωπο. Επικρατέστερο είναι το πρώτο πρόσωπο σε σχέση με το δεύτερο και το τρίτο. Το δεύτερο είναι επικρατέστερο σε σχέση με το τρίτο, π.χ. Εσύ κι αυτός να έρθετε αύριο.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:Να βρείτε τα υποκείμενα των ρημάτων και να τα χαρακτηρίσετε(ουσιαστικό, αντωνυμία, μετοχή, ολόκληρη πρόταση..):

1. Άνθισαν τα λουλούδια !                   

2. Ο τρομαγμένος  ενεργεί λανθασμένα.                  

3.  Όποιος φοβάται, ας αποχωρήσει.   

4.Είναι καλύτερα να διαβάσεις σήμερα.               

5.Το άκουσαν κι αυτοί.                          

6.Το άριστα είναι δύσκολο!                              

7.Οι νέοι δικαιούνται απαλλαγή από τον φόρο    

8.Είναι δύσκολο να γράψεις  καλά σε αυτό το μάθημα.   

9.Τα μεγάλα βοηθούν τα μικρά.     

10.΄Οσοι πάνε στο θέατρο θα διασκεδάσουν    

11.Κάποιος διαφωνεί με τις απόψεις σου.

12.Το σήμερα με ενδιαφέρει.

13.Αυτός άργησε.  

14.Το ότι είσαι αδιάθετος δεν σε δικαιολογεί.

15.Είναι ανάγκη να συζητήσουμε.

16.Ο κουρασμένος θα μείνει στο σπίτι.

17.Ο σύλλογος των καθηγητών θα συνεδριάσει για το σοβαρό αυτό ζήτημα.

   

Μελετήστε και το φύλλο εργασίας της ενότητας 1 εδώ

Πηγές:ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ,ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ