"Ερωτόκριτος",Β. Κορνάρος,Λογοτεχνία Γ΄Γυμνασίου

"Ερωτόκριτος" , Β. Κορνάρος", Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου ,Φύλλο εργασίας,Padlet

graphic novel(Γ.ΓΟΥΣΗΣ)

Το εξώφυλλο της α΄ έκδοσης

(1713)

            

          «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ»,ΒΙΤΣΕΝΤΣΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ ,ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
                               ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:

1)Ο Βιτσέντζος Κορνάρος γεννήθηκε στα 1553 και πέθανε στα 1613 ή 1614 .

Ο ποιητής παρουσιάζεται στο τέλος του έργου του, σε έξι προσεκτικά διατυπωμένους στίχους:

ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ είν’ ο ποιητής και στη γενιά ΚΟΡΝΑΡΟΣ,
που να βρεθή ακριμάτιστος, σα θα τον πάρη ο Χάρος.
Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη,
εκεί ’καμε κ’ εκόπιασεν ετούτα που σας γράφει.
Στο Κάστρον επαντρεύτηκε σαν αρμηνεύγει η φύση,
το τέλος του έχει να γενή όπου ο Θεός ορίση.

Ύστερ’ από την πτώση και της Κύπρου στους Τούρκους (1571) —και ξέρουμε από την ιστορία τι εσήμαινε αυτή η απώλεια για όλη την Ευρώπη— τα μόνα σχεδόν ελληνικά μέρη που μένουν υπό την κυριαρχία των Βενετών είναι η Κρήτη και τα Επτάνησα. Θα παίξουν και τα δυο σημαντικό ρόλο στη λογοτεχνία, η Κρήτη αμέσως, τα Επτάνησα αργότερα. Στην Κρήτη, στα εκατό χρόνια που μεσολαβούν από το 1571 ως το 1669 (όπου έπεσε κι αυτή στους Τούρκους), θα ολοκληρωθεί η λογοτεχνική ακμή που την είδαμε αρχινισμένη κιόλας από την προηγούμενη περίοδο και θα φτάσει σε μια κορύφωση θαυμαστή.

Η κρητική λογοτεχνία του τέλους του 16ου και του 17ου αιώνα είναι μια χρυσή περίοδος στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. ΄Ενα χαρακτηριστικό της κρητικής λογοτεχνίας του 17ου αιώνα που πρέπει να υπογραμμίσουμε,η λογοτεχνικά καθαρή και υψωμένη γλώσσα. Οι ποιητές της περιόδου αυτής χρησιμοποιούν την ομιλουμένη κρητική διάλεκτο,

Ο Ερωτόκριτος  είναι ποίημα αφηγηματικό,(με ερωτικό και ηρωικό περιχόμενο) αλλά μοιράζεται με το θέατρο τις ίδιες πολιτισμικές και αισθητικές αντιλήψεις. Είναι το πιο γνωστό έργο της Κρητικής λογοτεχνίας.

Οι δέκα χιλιάδες ομοιοκατάληκτοι δεκαπεντασύλλαβοι  στίχοι του ποιήματος είχαν ήδη κερδίσει το κοινό πριν ακόμη πάρουν τη μορφή βιβλίου. Ο πρώτος εκδότης του, απευθυνόμενος το 1713 στο κοινό, πληροφορούσε ότι το έργο ήταν πολύ αγαπητό στα Επτάνησα, ιδίως στη Ζάκυνθο, και στην Πελοπόννησο όπου οι κρητικοί είχαν βρει καταφύγιο μετά την άλωση και του τελευταίου κρητικού προμαχώνα.

Η υπόθεση του μυθιστορήματος εκτυλίσσεται σε μια εποχή αόριστη ιστορικά, όπως όλα τα παραμύθια, και σε τόπους φανταστικούς που ανήκουν επίσης σε έναν κόσμο συμβατικό. Ο Ερωτόκριτος ερωτεύεται την Αρετούσα, κόρη του βασιλιά της Αθήνας. Η Αρετούσα γοητεύεται από τα τραγούδια που της λέει ο νέος κάτω από το παράθυρό της και τον ερωτεύεται για πάντα, κρυφά από τους γονείς τους. Ο βασιλιάς, για να τη βγάλει από τη μελαγχολία όπου έχει περιπέσει, οργανώνει ένα κονταροχτύπημα· στον νικητή θα δώσει την κόρη του. Ο Ερωτόκριτος νικά και ζητά το χέρι της, αλλά ο βασιλιάς αγανακτισμένος για το θράσος του θα τον εξορίσει. Η βασιλοπούλα αρνείται να παντρευτεί τον πρίγκιπα του Βυζαντίου και τιμωρείται με εγκλεισμό, παρέα με τη νένα της (πόσοι διάλογοι και αναστεναγμοί, λόγοι παρηγορητικοί κι ελπίδες ακούγονται σε εκείνο το ερημητήριο). Στο μεταξύ ο εχθρός πολιορκεί το βασίλειο κι ένας μοναδικός ήρωας επιτυγχάνει την απελευθέρωσή του: ο Ερωτόκριτος, που έχει αλλάξει όψη χάρη σε ένα μαγικό φίλτρο. Ο άγνωστος ζητάει το χέρι της Αρετούσας, ο βασιλιάς τού το παραχωρεί αλλά η Αρετούσα, που δεν μαντεύει την ταυτότητα του νικητή και δεν μπορεί να απαρνηθεί τον έρωτά της, δεν δέχεται. Ο Ερωτόκριτος τη βάζει σε δοκιμασία, αποκαλύπτει ποιος είναι, αγκαλιάζονται, παντρεύονται και όλοι ζουν καλά και ευτυχισμένα.

Με τους αναχρονισμούς, τις αποσιωπήσεις και με την κατάλληλη χρήση ποικίλων λογοτεχνικών θεμάτων, απέβλεπε ο Κορνάρος στη σύνθεση ενός μυθικού ποιητικού κόσμου, τοποθετημένου στο ελληνικό περιβάλλον, ενός κόσμου πλασμένου με στοιχεία που επιλέγονται σκόπιμα και με πλήρη επίγνωση από διαφορετικές ιστορικές περιόδους: από την ξακουστή Αθήνα της αρχαιότητας, από το δοξασμένο Βυζάντιο, από τον μεσαιωνικό ιπποτικό βίο της φραγκικής Πελοποννήσου και των νησιών. Έτσι δημιουργήθηκε ένας ιδανικός κόσμος της ελληνικής Ανατολής, που βασιζόταν στις παραδόσεις της μεσαιωνικής Ευρώπης. Τα στοιχεία που επέλεξε ο Κορνάρος για την απάρτιση του κόσμου αυτού είναι τέτοια, ώστε η συνύπαρξή τους στο έργο να μη δημιουργεί έντονη δυσαρμονία. Έτσι, τους επώνυμους θεούς των αρχαίων Ελλήνων τους αντικαθιστά μια άχρωμη πίστη στα ουράνια σώματα, τον Ήλιο, το Φεγγάρι (ή Σελήνη), τα Άστρα, το Φως, τη Γη.

Με τον Ερωτόκριτο, το ελληνικό είδος της μυθιστορίας / μυθιστορήματος φτάνει σ’ ένα νέο και ιδιαίτερα περίτεχνο στάδιο ανάπτυξης την εποχή της. Το τριπλό ιδανικό του είναι η παλληκαριά, η ομορφιά και η φρόνηση. Στον ιδεολογικό τομέα ένα αισιόδοξο μήνυμα ανθρωπιάς και απελευθέρωσης, αλλά όχι διάλυσης, αναδίδεται από τον «Ερωτόκριτο».

 Η πτώση της Κρήτης έκαμε ώστε το έργο ν’ αργήσει να τυπωθεί· πρώτη του έκδοση έχουμε στη Βενετία το 1713. Αλλά από τότε το έργο γνώρισε αλλεπάλληλες επανεκδόσεις και έγινε γρήγορα βιβλίο λαϊκό. Ως τις αρχές του αιώνα μας ο γυρολόγος που γύριζε στα χωριά, μαζί με τις άλλες του πραμάτειες πουλούσε και τη φυλλάδα του Ρωτόκριτου. Φυσικά, το ποίημα περισσότερο διαδόθηκε στην Κρήτη, όπου ο λαός αποστήθιζε κομμάτια ολόκληρα, και τα βράδια μαζεύονταν οι συντροφιές και απάγγελλαν στίχους του — μάλλον τους τραγουδούσαν (και τους τραγουδούν ακόμη) .Από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα ενός έργου της έντεχνης λογοτεχνίας, που αφομοιώθηκε από το λαό και έγινε σχεδόν δημοτικό τραγούδι .

(πηγή:https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/literature_history/search.html?details=53   )

Διαβάστε ΕΔΩ όλο το ποίημα.

2)Το πρώτο απόσπασμα του σχολικού βιβλίου τοποθετείται στη μέση περίπου του έργου και θίγει το πρόβλημα της κοινωνικής διαφοράς ανάμεσα στην οικογένεια της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου.             

Στο Α΄ μέρος έχει προηγηθεί ο έρωτας του  Ερωτόκριτου και η ανταπόκριση της Αρετούσας .Στο Β΄ μέρος το κονταροκτύπημα που οργανώνει ο βασιλιάς Ηράκλης,για να διασκεδάσει την κόρη του Αρετούσα και η νίκη του Ερωτόκριτου.

Μετά τη νίκη το αίσθημα των δύο νέων γίνεται πιο δυνατό και ο Ερωτόκριτος στέλνει τον πατέρα του ,Πεζόστρατο να μιλήσει στον βασιλιά για τον γάμο.(Γ΄μέρος) Αυτό ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Εκείνος τον διώχνει οργισμένος λόγω της κατώτερης κοινωνικής θέσης του υποψήφιου γαμπρού. Ο βασιλιάς Ηράκλης δεν ανέχεται το θράσος του Ερωτόκριτου να ελπίζει σε γάμο με τη βασιλοπούλα, γιατί αυτός  ο γάμος θα εμπόδιζε τα μελλοντικά του σχέδια για ένα πετυχημένο προξενιό ,που θα ενίσχυε την πολιτική του θέση και θα εξασφάλιζε ειρήνη στο βασίλειο. Δίνει διαταγή να εξοριστεί ο Ερωτόκριτος . Αυτό ενισχύει την αγάπη των δύο νέων και η Αρετούσα αρνείται με πείσμα κάθε προξενιό. Στο Δ΄μέρος ο βασιλιάς θέλει να παντρέψει την κόρη του με το βασιλόπουλο του Βυζαντίου και μετά από την άρνησή της τη φυλακίζει. Τέσσερα χρόνια μετά από τη φυλάκισή της ,ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στο βασίλειο των Αθηνών και το πολιορκεί. Ο Ερωτόκριτος μεταμορφωμένος ,χάρη σε ένα μαγικό υγρό, θα νικήσει σε έναν επικό αμυντικό αγώνα και με την τελική του μονομαχία του με τον ΄Αριστο, το καλύτερο παλικάρι των Βλάχων.Ο ίδιος τραυματίζεται σοβαρά. Στο Ε΄μέρος ο βασιλιάς παίρνει στο παλάτι τον τραυματισμένο νικητή και του τάζει μέρος του βασιλείου του. Ο Ερωτόκριτος ζητά την κόρη του ,η Αρετούσα δεν δέχεται ,όταν ,όμως ,της αποκαλύπτει την ταυτότητά του  παντρεύεται την αγαπημένη του και παίρνει τον θρόνο του βασιλείου.

Το δεύτερο απόσπασμα του σχολικού βιβλίου έχει επικό χαρακτήρα και είναι η αρχή της δικαίωσης του Ερωτόκριτου ,η οποία θα οδηγήσει στο ευτυχισμένο τέλος .Οι πολεμικές περιγραφές του αξίζει να συγκριθούν με ανάλογες σκηνές στην Ιλιάδα και στη μορφή και στο περιεχόμενο.

3)Παρακολουθήστε τα σχετικά  βίντεο : https://youtu.be/kU1DUUUlwh0       https://youtu.be/8oVQPntO_m0  

4)α)Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από την πρώτη ανάγνωση; Σημειώστε στο τετράδιο δέκα λέξεις του ποιήματος που σας εντυπωσιάζουν για τη μορφή και τη σημασία τους.β)Ενώ διαβάζουμε τα αποσπάσματα ,συμπληρώστε στον παρακάτω εννοιολογικό χάρτη τα πρόσωπα που εμφανίζονται και  τα συναισθήματα που κυριαρχούν:

5)Διαβάστε στο σχολικό βιβλίο τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναπτύχθηκε η Κρητική λογοτεχνία .(σελ.15 ή ΕΔΩ) Αφηγηθείτε τις με συντομία στην τάξη ,καθώς και τα βασικά γνωρίσματα των έργων αυτής της εποχής.

6)Γράψτε στο τετράδιο τις άγνωστες λέξεις.

"Ερωτόκριτος και  Αρετούσα",
Θεόφιλος Χατζημιχαήλ

Β.ΔΡΑΣΕΙΣ:

1)Τα Θεματικά κέντρα των δυο αποσπασμάτων:

Οι αξίες της γνώσης και της αρετής.

Η κοινωνική διαφορά ως εμπόδιο στον γάμο των δύο νέων.

Το αποτυχημένο προξενιό και η δύναμη του βασιλιά.

Η πολεμική ορμή και ο επικός(ηρωικός) χαρακτήρας του Ερωτόκριτου.

2)Να δώσετε τίτλο στις παρακάτω ενότητες του α΄ αποσπάσματος:

1η ενότητα:στίχοι 891-894

2η ενότητα :στίχοι 895-918

3η ενότητα:919-936

3)Γιατί ο Πεζόστρατος χρησιμοποιεί πολλά «ξόμπλια»(παραδείγματα) πριν μιλήσει στον βασιλιά για το προξενιό; Ποια επιχειρήματα χρησιμοποιεί για να τον πείσει να δεχτεί να παντρέψει την κόρη του με τον Ερωτόκριτο;

4)Με ποιο σκοπό παρεμβαίνει ο ποιητής;

5)α)Ποια η αντίδραση του βασιλιά στην πρόταση γάμου του Ερωτόκριτου; Είναι δικαιολογημένη; Τι νομίζει ότι θα πετύχει με αυτήν; β)Να γράψετε τις  φράσεις του που σας εντυπωσιάζουν και να δικαιολογήσετε την επιλογή τους.

6)Να δώσετε τίτλο στις παρακάτω ενότητες του β΄αποσπάσματος:

1η ενότητα:στίχοι 1003-1010

2η ενότητα:στίχοι 1011-1038

7)Ποια στοιχεία του β΄αποσπάσματος προβάλλουν τη γενναιότητα και την ψυχική ανωτερότητα του Ερωτόκριτου; (επικά-ηρωικά στοιχεία) Να τα υπογραμμίσετε στο κείμενο.

8)α)Ποιος είναι ο τύπος του αφηγητή στο δύο αποσπάσματα; β)Ποιοι αφηγηματικοί τρόποι χρησιμοποιούνται;

9)Να βρείτε τα εκφραστικά μέσα- σχήματα λόγου στο ποίημα.(ΕΔΩ θυμηθείτε τα) Στο β΄ απόσπασμα να βρείτε και να σχολιάσετε τις παρομοιώσεις.

αντίθεση

μεταφορά

προσωποποίηση

εικόνα

Ασύνδετο σχήμα

Τι είναι η πλατιά παρομοίωση: ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ:  σχήμα λόγου κατά το οποίο για να τονίσουμε την ιδιότητα ενός προσώπου, ενός πράγματος ή μιας ιδέας, το συσχετίζουμε με κάτι άλλο πολύ γνωστό που έχει την ίδια ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό· η σύγκριση γίνεται με τις παρομοιαστικές λέξεις σαν, καθώς, όπως, λες κτλ.(λεξικό Τριανταφυλλιδη) Σε μια απλή παρομοίωση παρομοιάζονται δύο έννοιες...Στην επική ποίηση (και όχι μόνο) συναντούμε και παρομοιώσεις σύνθετες που είναι εκτεταμένες/διεξοδικές. Σ΄ αυτές, η εικόνα που θέλει να μας δείξει ο ποιητής παρομοιάζεται με μια άλλη εικόνα, παρμένη συνήθως από τη φύση ή από την αγροτική ζωή και γνωστή, άρα, στον ομηρικό, τουλάχιστον, ακροατή. Όταν αναλύουμε μια παρομοίωση,  1. προσδιορίζουμε: α. το αναφορικό μέρος της παρομοίωσης ( την εικόνα που εισάγεται με  λέξεις όπως: σαν, όπως, πώς, καθώς... β. το δεικτικό μέρος της παρομοίωσης (την αφήγηση) που εισάγεται με  λέξεις όπως: έτσι, παρόμοια... γ. τον κοινό όρο ανάμεσα στην εικόνα και στην αφήγηση. 2. επισημαίνουμε τις σχέσεις μεταξύ του αναφορικού και του δεικτικού μέρους.(από το σχολικό βιβλίο,Ομήρου,Οδύσσεια,2010)

10)Να χαρακτηρίσετε τα πρόσωπα (ηθογράφηση) των δύο αποσπασμάτων τονίζοντας τα χαρακτηριστικά τους που σας εντυπωσίασαν.

Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:

1)Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο των δύο αποσπασμάτων του «Ερωτόκριτου».(σε 10 σειρές περίπου)

2)α)Βρείτε μια σκηνή περιγραφής πολεμικής σύγκρουσης στην Ιλιάδα του Ομήρου (ραψωδίες Ε,Ζ,Η).Συγκρίνετε τις δύο περιγραφές(ως προς την ορμητικότητα των πολεμιστών). β)Βρείτε στοιχεία για τους γάμους από προξενιό  σε διάφορες χρονικές περιόδους.

3)Να αναλάβετε τους ρόλους του Πεζόστρατου, του Ηράκλη και του ποιητή και να δραματοποιήσετε στην τάξη το α΄ απόσπασμα. Αυτοσχεδιάστε και χρησιμοποιήστε δικά σας λόγια γι’ αυτόν τον σκοπό.

4)Ακούστε τον «Ερωτόκριτο» μελοποιημένο (https://youtu.be/8Ttliz38Upo) και εκφράστε τα συναισθήματά σας γραπτά. Τι νιώθετε ,τι σκέφτεστε, ποιες εικόνες σας δημιουργεί το τραγούδι; Ζωγραφίστε ,γράψτε εμπνευσμένοι από αυτό. Στο Padlet γράψτε και εκφραστείτε .

ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ του  2020-21 και 2024-25  ΕΔΩ