ΤΟ ΠΙΟ ΓΛΥΚΟ ΨΩΜΙ,ΛΑΪΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ,ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ,ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΤΟ ΠΙΟ ΓΛΥΚΟ ΨΩΜΙ, ΛΑΪΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ,ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ,ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ,ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ, ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

                                ΛΑΪΚΟ  ΠΑΡΑΜΥΘΙ  :  ΤΟ ΠΙΟ ΓΛΥΚΟ  ΨΩΜΙ

Λαϊκό είναι το παραμύθι που δημιουργείται από τον λαό, απευθύνεται στους απλούς ανθρώπους και έχει στόχο να τους  ευχαριστεί, να τους συμβουλεύει και να τους ξεκουράζει. Στην Ελλάδα τα παραμύθια εμφανίστηκαν στην αρχαιότητα (ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος διέσωσαν πολλά παραμύθια). Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μπήκαν ανατολίτικα θέματα στο παραμύθι, όπως το θεριό, ο αράπης και ο δράκος. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες παραμυθιών, όπως οι θρησκευτικές διηγήσεις, οι ιστορίες για ζώα, (μύθοι Αισώπου), τα μυθικά, τα μαγικά, τα εξωτικά παραμύθια… Κύριο θέμα του παραμυθιού είναι η ανατροπή του ισχυρού, γι’ αυτό και ο λαός το αγάπησε τόσο πολύ. Στα παραμύθια όλα είναι δυνατά, χάρη στους καλούς ήρωες που συνήθως βασανίζονται από τους κακούς, αλλά τελικά νικάνε.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ:

α)Γλώσσα απλή, λιτή και κατανοητή. Προτάσεις απλές, κύριες και μικρές περίοδοι.
β) Σύνδεση με τη ζωή και τις ασχολίες των ανθρώπων κάθε περιοχής.
γ)Υπόθεση που περιέχει μαγικά, υπερφυσικά γεγονότα με ήρωες μάγους, γίγαντες, δράκους, βασιλιάδες και απλούς ανθρώπους του λαού.
δ)Τα γεγονότα διαδραματίζονται σε αόριστο τόπο και χρόνο, πράγμα που δίνει διαχρονική αξία στα παραμύθια.
ε)Χρησιμοποιείται ο διάλογος για ζωντάνια.
στ)Στο τέλος υπάρχει ηθικό δίδαγμα (επιμύθιο).
ζ) Συχνά έχουν μαγικούς αριθμούς (3,7,12,40).
η)Κατά κανόνα έχουν  καλό και ευτυχισμένο τέλος.

ΣΤΟΧΟΣ  ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ

Στο παραμύθι μας σκοπός είναι να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι η εργασία για τον άνθρωπο. Το «πιο γλυκό ψωμί» ήταν αυτό που είχε φτιάξει ο βασιλιάς με τον κόπο του και όχι αυτό με τη ζάχαρη ή αυτό που του πρόσφεραν άλλοι. Ο βασιλιάς έμαθε την αξία της εργασίας και έτσι γιατρεύτηκε από την ανορεξία. Η ανορεξία του συμβολίζει τη δυστυχία που ένιωθε γιατί δεν είχε ανακαλύψει την αξία της εργασίας, της δημιουργικότητας.
Ο φτωχός γέροντας συμβολίζει την ελληνική λαϊκή σοφία. Στην αρχή ο γέροντας συμβούλεψε τον βασιλιά να φάει το πιο γλυκό ψωμί και η συμβουλή του δεν είχε αποτέλεσμα ,γιατί ο βασιλιάς νόμιζε πως έπρεπε να φάει ψωμί με ζάχαρη! Ο γέροντας εννοούσε το ψωμί που βγαίνει με τον ιδρώτα μας, με την προσωπική εργασία.

ΜΟΤΙΒΑ: Ο μύθος του παραμυθιού δομείται στα μοτίβα:  πρόβλημα- συμβουλή, δοκιμασία – ικανοποίηση. Πρόβλημα: ανορεξία του βασιλιά. Συμβουλή: το γλυκό ψωμί ( βασικό είδος διατροφής των απλών ανθρώπων)  που κερδίζεται με κόπο. Δοκιμασία: τρεις μέρες σκληρής δουλειάς .         

ΤΟ ΜΟΤΙΒΟ ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ
Ο βασιλιάς πέρασε από μια δοκιμασία. Δοκιμασίες συναντάμε και στη μυθολογία μας όπως π.χ. οι άθλοι του Ηρακλή. Από τη δοκιμασία του βασιλιά, μαθαίνουμε και πώς έφτιαχναν το ψωμί στα παλιά χρόνια, από το χωράφι μέχρι το ψήσιμό του.

1.Αφού  διαβάσετε  το  λαϊκό  παραμύθι «Το πιο γλυκό ψωμί» να  εντοπίσετε  κάποια από τα χαρακτηριστικά  του παραμυθιού και να τα καταγράψετε  στον παρακάτω  πίνακα.

Χώρος	Χρόνος	Πρόσωπα	Αρχή  Παραμυθιού	Φράση  τέλους	Δίδαγμα

2.Να δώσετε τίτλο σε κάθε ενότητα:

1η ΕΝΟΤΗΤΑ «Κάποτε ήταν….που λέει ο λόγος»: …………….................................

2η ΕΝΟΤΗΤΑ « Οπού κάποια μέρα….τότε θα γιατρευτείς»:…………………………

3η ΕΝΟΤΗΤΑ «Από την ίδια μέρα….και περίμενε»: ……………………………………

4η ΕΝΟΤΗΤΑ «Άκουσέ με βασιλιά μου…του απάντησε κείνος»:……………………...

5η ΕΝΟΤΗΤΑ «Σε λίγο βγήκανε τα καρβέλια…κι εμείς έτσι»:……………………………

3. Ποιο είναι το πρόβλημα που έχει ο βασιλιάς;

______________________________________________________________________________________________________________________

4. Ποιοι  προσπαθούν να τον βοηθήσουν ;  Τα  καταφέρνουν ;

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5.  Ποιος  έρχεται να τον βοηθήσει   και τι  τον συμβουλεύει ;

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Ο  βασιλιάς  ακολουθεί  τη  δοκιμασία  που του προτείνει  ο γέροντας    και πώς ;

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7.Ποιο αποτέλεσμα  είχε  η  δοκιμασία για τον βασιλιά ως  προς  το αρχικό του πρόβλημα;

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8.Περιγράψτε   τους δύο  χαρακτήρες  του παραμυθιού , τον βασιλιά και  τον γέροντα. Ποιες  ομοιότητες και διαφορές  εντοπίζετε;

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Ποια είναι η γλώσσα του κειμένου;Να εντοπίσετε λαϊκές λέξεις και φράσεις σ’ αυτό.

___________________________________________________________

10.Τι  είδους αφηγητή  έχουμε;(διαβάστε τις σημειώσεις στο τέλος του φύλλου εργασίας)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11.Ποιοι αφηγηματικοί  τρόποι υπάρχουν στο παραμύθι ; Να δώσετε  από   ένα  παράδειγμα.( οδηγίες στο τέλος του φύλλου εργασίας)

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12 .Να εντοπίσετε  δύο  σχήματα λόγου και να βρείτε τον λειτουργικό τους ρόλο  μέσα στο κείμενο (γιατί χρησιμοποιούνται;).

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13.Σε  ποια δοκιμασία υποβλήθηκε  ο βασιλιάς ; Πώς την κρίνετε (απλή, δύσκολη , κουραστική, διασκεδαστική) . Να  δικαιολογήσετε  την απάντησή σας.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14.Να γράψετε τη γνώμη σας για την αξία  της  εργασίας  για  τον  άνθρωπο.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

 ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ  ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΑΠΟ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ  ΕΔΩ  ΕΔΩ      ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ   ΕΔΩ       

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ:"Ο ΦΤΩΧΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΟΣΙΑ" ΕΔΩ

 Οι αφηγηματικοί τρόποι είναι οι ακόλουθοι:

– Αφήγηση: είναι η αφήγηση γεγονότων. Η αφήγηση επιτρέπει να εξελιχθεί με ταχύτερο ρυθμό η υπόθεση.

–Διάλογος:τα πρόσωπα συνομιλούν.Ο διάλογος προσδίδει ζωντάνια και αμεσότητα.

-Μονόλογος: μιλά ο ήρωας μόνος, χωρίς να τον ακούει κανείς.

–Περιγραφή: είναι η λεπτομερής παρουσίαση προσώπων, αντικειμένων .Στόχος  της περιγραφής είναι να δώσει στον αναγνώστη λεπτομέρειες..

-Εσωτερικός μονόλογος:παρουσιάζονται οι σκέψεις  και τα συναισθήματα του ήρωα χωρίς να παρεμβαίνει ο αφηγητής.

-Τα σχόλια :Σε κάποιες περιπτώσεις ο αφηγητής προσθέτει κάποια σχόλια που αφορούν τα πρόσωπα της ιστορίας ή τα δρώμενα. Με αυτόν τον τρόπο δίνει την εντύπωση ότι κάνει έναν διάλογο με τον αναγνώστη, ότι του ζητά να εστιάσει σε κάποια συγκεκριμένη πτυχή της ιστορίας.

Ο αφηγητής με βάση τη συμμετοχή του στην ιστορία ονομάζεται:

– Ομοδιηγητικός – πρωτοπρόσωπος:

Συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωταγωνιστής , είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας.

– Ετεροδιηγητικός-τριτοπρόσωπος:

Δεν έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται

– Παντογνώστης αφηγητής: Είναι ο αφηγητής που γνωρίζει τα πάντα, εποπτεύει τα πάντα, αλλά δεν μετέχει στη δράση, δεν είναι δηλαδή ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Αυτός δεν παρακολουθεί την αφήγηση από μια οπτική γωνία, αλλά είναι πανταχού παρών .

 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ - ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ: Μια μεταφορική έκφραση κρύβει νοήματα διαφορετικά από εκείνα που φανερώνουν οι λέξεις της. Για παράδειγμα, «Τ΄ άσπρισε τα γένια του ο Αϊ – Νικόλας (=χιόνισε του Αγίου Νικολάου).

ΑΝΑΔΙΠΛΩΣΗ : Αναδίπλωση υπάρχει όταν η τελευταία λέξη ή φράση μιας πρότασης επαναλαμβάνεται στην αρχή της επόμενης.π.χ.Οι φίλοι μας θα  έρθουν  σήμερα,σήμερα θα φύγουν.

ΑΝΤΙΘΕΣΗ: Εκφράζει αντίθεση μεταξύ λέξεων, νοημάτων… Για παράδειγμα, «Από μακριά το χαιρετά κι από κοντά του λέει..»

ΑΠΟΣΙΩΠΗΣΗ : Αποσιώπηση υπάρχει όταν ο λόγος σταματά ,επειδή ο ομιλητής δεν θέλει να συνεχίσει (είτε από άγνοια είτε από συγκίνηση είτε για έμφαση) και τη θέση του παίρνουν αποσιωπητικά (….).

ΑΣΤΟΧΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: Υποβάλλεται μία ερώτηση, κατόπιν γίνεται προσπάθεια να δοθεί απάντηση και αφού απορρίπτεται αυτή η απάντηση, ακολουθεί η δήλωση για το γεγονός. Για παράδειγμα:

Αχός βαρύς ακούγεται πολλά τουφέκια πέφτουν

Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;

Ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι.

Η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ’αγγόνια.

ΑΣΥΝΔΕΤΟ: Παραθέτουμε όρους ή προτάσεις χωρίς συνδέσμους. Αυτό το σχήμα δίνει στον λόγο ζωηρότητα, κίνηση.

ΕΙΚΟΝΕΣ: Κάθε περιγραφή, σύντομη ή εκτενής, απεικονίζει μια πραγματικότητα ή ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο.

ΕΙΡΩΝΕΙΑ : Είναι το λεκτικό σχήμα που χρησιμοποιείται για να αποδοθεί ένα νόημα διαφορετικό ή αντίθετο από αυτό που ισχύει στην πραγματικότητα. Συνήθως με την ειρωνεία δηλώνεται υποτίμηση ή αποδοκιμασία. Για παράδειγμα, «Έξυπνος που είσαι!» (=τι κουτός που είσαι).

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ : Είναι το σχήμα λόγου στο οποίο μία έννοια εμφανίζεται δύο (ή περισσότερες) φορές είτε αυτούσια είτε λίγο διαφοροποιημένη. Δίνεται για λόγους έμφασης. Για παράδειγμα «Τραγούδησε, τραγούδησε, τραγούδησέ μου, κόρη».

ΚΛΙΜΑΚΩΤΟ: Οι έννοιες παρουσιάζονται σε ακολουθία είτε αύξησης είτε μείωσης. Για παράδειγμα, «Ακούω κούφια τα τουφέκια, ακούω σμίξιμο σπαθιών, ακούω ξύλα, ακούω πελέκια, ακούω τρίξιμο δοντιών».

ΚΥΚΛΟΣ: Μία πρόταση ή περίοδος  ή ένα ποίημα ή ένα κείμενο τελειώνει με την ίδια λέξη με την οποία άρχισε. Για παράδειγμα, «Σταθείτε αντρειά σαν Έλληνες και σαν Γραικοί σταθείτε».

ΜΕΤΑΦΟΡΑ : Μεταφορά έχουμε όταν μία ιδιότητα ενός προσώπου, ζώου ή πράγματος, αφηρημένης έννοιας αποδίδεται σε κάποιο άλλο (πρόσωπο, ζώο, πράγμα αφηρημένη έννοια). Οι μεταφορές δίνουν ζωντάνια. Για παράδειγμα :χρυσή καρδιά έχει ο γιος σου.

ΜΕΤΩΝΥΜΙΑ: Υπάρχει όταν χρησιμοποιείται:

(α) το όνομα του δημιουργού αντί για το δημιούργημά του, για π.χ. «Διάβασε τον Όμηρο» (αντί: τα έπη του Ομήρου).

(β) αυτό που περιέχει κάτι αντί για το περιεχόμενό του και αντίστροφα, π.χ. Ήπιε όλο το μπουκάλι.

(γ) το αφηρημένο αντί για το συγκεκριμένο και αντίστροφα π.χ.«Ντροπή στα νιάτα να προσβάλλουν τα γεράματα» (οι νέοι, τους γέρους).

ΝΟΜΟΣ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ: Ο λογοτέχνης  κρατάει για το τέλος το πιο σημαντικό, ακολουθώντας τον αυξητικό νόμο του τρίτου και καλύτερου. Συναντάται συχνά στα δημοτικά τραγούδια. Για παράδειγμα,  «Του Κώστα (το άλογο) τρώει τα σίδερα, του Αλέξη τα λιθάρια και του μικρού Βλαχόπουλου τα δέντρα ξεριζώνει.»

ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ : Παρομοίωση έχουμε όταν παρουσιάζουμε ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα όμοιο με κάποιο άλλο ως προς μια ιδιότητα. Η παρομοίωση εκφέρεται με τις σαν, καθώς, όπως, σαν να, θαρρείς, λες κ.ά.. Για παράδειγμα :Είναι  όμορφος σαν θεός.

ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΗ : Είναι η απόδοση ανθρώπινων ιδιοτήτων σε άψυχα αντικείμενα ή αφηρημένες έννοιες (π.χ. ζώα, φυτά, πράγματα).π.χ. Γιατί είναι μαύρα τα βουνά και στέκουν πικραμένα;

ΥΠΕΡΒΟΛΗ : Πρόκειται για λέξεις ή φράσεις με τις οποίες μεγεθύνεται ένα χαρακτηριστικό, μία ιδιότητα, μία ενέργεια, μία κατάσταση σε επίπεδα εξωπραγματικά. Δίνεται για έμφαση. Για παράδειγμα :Να φτάσει η φωνή μας έως τον ουρανό.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΦΗΓΗΤΗ,ΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟ:https://filologikaek.blogspot.com/2018/09/blog-post_12.html