Κυριακή 10 Νοεμβρίου 2024

Γλώσσα -Γλώσσες και πολιτισμοί του κόσμου, Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου, Ενότητα 2η

Γλώσσα-γλώσσες και πολιτισμοί του κόσμου, Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου, Ενότητα 2η,Φύλλο εργασίας

Γεώργιος Μπαμπινιώτης:«Η γλώσσα δεν είναι δουλεία, αντίθετα, σε απελευθερώνει»

ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2^η :ΓΛΩΣΣΑ-ΓΛΩΣΣΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:

1)Διαβάστε τα εισαγωγικά κείμενα 1,2,3,4 από το σχολικό βιβλίο ,σελ.30-32 ή στο:http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C107/358/2412,9245/ .

2)Μελετήστε τις δευτερεύουσες προτάσεις και τα είδη τους καθώς και τα είδη των ονοματικών προτάσεων και από το βιβλίο της Γραμματικής της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ,σελ.146-147 ή στο: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/621/4007,17985/ .

3)Πολυσημία = η ίδια λέξη έχει δύο ή περισσότερα νοήματα ανάλογα με τα γλωσσικά περιβάλλοντα στα οποία βρίσκεται.

4)Δείτε τα παρακάτω βίντεο και σχολιάστε στην τάξη προφορικά το περιεχόμενό τους: https://youtu.be/lumGHe4Fi-8 https://youtu.be/rq5vBBzx0DQ .Ποιο είναι το θέμα τους;

5)Οι σημειώσεις για την έκθεση στον σύνδεσμο:https://filologikaek.blogspot.com/2021/12/2.html

Β.ΔΡΑΣΕΙΣ:

1) Ελληνική: μία και ενιαία γλώσσα

Η ελληνική γλώσσα είναι, ως γνωστόν, από τις ελάχιστες γλώσσες του κόσμου που διατηρήθηκε ενιαία και αδιάσπαστη χιλιετίες. Πράγματι, η Ελληνική είναι η μόνη ευρωπαϊκή γλώσσα που μιλιέται χωρίς διακοπή επί 4.000 χρόνια και γράφεται επί 3.500 χρόνια. Είναι γεγονός επίσης ότι, όπως και όλες οι άλλες γλώσσες της οικουμένης, υπέστη και αυτή σημαντικές αλλαγές και διαφοροποιήσεις κατά τη μακραίωνη εξέλιξή της, καθώς αλλάζει αναπόδραστα καθετί το ζωντανό - διατήρησε ωστόσο αλώβητη την ιστορική της ενότητα και συνέπεια, παρέχοντας έτσι αδιαφιλονίκητες μαρτυρίες για την ιστορική συνέχεια και ενότητα συνάμα του ελληνικού πολιτισμού. Και ο ενιαίος χαρακτήρας της Ελληνικής μπορούμε να πούμε ότι εδράζεται σε τρεις κυρίως παράγοντες: στην ετυμολογική συνέπεια και συνέχεια του λεξιλογίου της, στη διαχρονική ομοιομορφία της γραφής της και στην οργανική, τη δομική θα λέγαμε, συνοχή της.

Έτσι, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι χιλιάδες λέξεις ή ετυμολογικές ρίζες είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος ολόιδιες και κοινές σε όλες τις ιστορικές περιόδους και φάσεις της μακραίωνης διαδρομής της. Όταν, λόγου χάριν, προφέρουμε τις λέξεις θάλασσα, ουρανός, δήμος, δημοκρατία, τραγωδία, κωμωδία, θάνατος, τέλος, μοίρα, τύχη., θα λέγαμε ότι κατά τινα τρόπον «επικοινωνούμε» νοερά με εκείνους τους κατοίκους αυτής της χώρας που έζησαν χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς και χρησιμοποίησαν τις ίδιες αυτές λέξεις με την ίδια περίπου σημασία. Εξάλλου,στη διάρκεια όλων αυτών των αιώνων οι λέξεις παριστάνονταν με τα ίδια γράμματα από τότε ως σήμερα - ειδικότερα από τον 8ο αι. π.Χ., όπου ανάγονται οι πρώτες επιγραφές σε αλφαβητική γραφή, όπως είναι επί παραδείγματι οι γνωστές επιγραφές του Διπύλου (περίπου 740-730 π.Χ.) και του κυπέλλου του Νέστορα (δεύτερο μισό του 8ου αι. π.Χ.).

Αλλά και η οργανική συνοχή της Ελληνικής, που αποτελεί τον τρίτο παράγοντα της διαχρονικής της ενότητας, είναι όντως παραδειγματική· γιατί μπορεί να υπέστη, ως ζωντανός οργανισμός, πολλές και ποικίλες μεταβολές στη δομή της, αλλά οι αλλαγές αυτές δεν μπόρεσαν να αλλοιώσουν τον εσώτερο οργανισμό της, τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της ταυτότητάς της. (διασκευή ,κείμενο του Γ. Α. Μαρκαντωνάτου ,διδάκτορα Κλασικής Φιλολογίας – συγγραφέα)

α)Ποια είναι η προσφορά της ελληνικής γλώσσας στη διατήρηση της ενότητας του ελληνικού πολιτισμού ,σύμφωνα με το κείμενο; β)Πώς επιτυγχάνεται η «επικοινωνία» μας με τους αρχαίους Έλληνες; γ)Ποιο είναι το είδος του παραπάνω κειμένου; δ)Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες προτάσεις του κειμένου(είδος, ρήμα εξάρτησης, συντακτικός ρόλος, τρόπος εισαγωγής).ε)Να εντοπίσετε τις συνδετικές λέξεις μεταξύ των παραγράφων αλλά και μεταξύ των περιόδων μέσα σε κάθε παράγραφο. στ)Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η β΄ παράγραφος του κειμένου; Δώστε της πλαγιότιτλο. ζ)Να χρησιμοποιήσετε με όσο περισσότερες σημασίες μπορείτε τις λέξεις: διακοπή , οργανισμός.

2) η αξία της γλώσσας:

Η γλώσσα είναι ένα πολύ σημαντικό όπλο για κάθε άτομο, καθώς συμβάλλει στην επικοινωνία, αλλά και στη βελτίωση σε ποικίλους τομείς της καθημερινής δραστηριότητας. Η γλώσσα μας δίνει τη δυνατότητα να έρθουμε σε επαφή με άλλους ανθρώπους και να εκφράσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Όσο περισσότερο καλλιεργεί ένα άτομο τη γλωσσική του ικανότητα, θα μπορεί να παρουσιάζει με λέξεις και εκφράσεις αυτό που αισθάνεται, καλύτερα. Επίσης, μέσω της γλώσσας, μπορούμε να ανταλλάξουμε ιδέες με τους συνανθρώπους μας, να διευρύνουμε τους πνευματικούς μας ορίζοντες και να γίνουμε πιο προοδευτικοί και ανοιχτόμυαλοι. Όμως, το άτομο έχει πολλά ακόμα οφέλη από τη γλώσσα. Η γλώσσα είναι μια δύναμη που του επιτρέπει να συμμετάσχει σε διάφορες δραστηριότητες και να ενημερώνεται σε ποικίλα θέματα της καθημερινής ζωής. Τέλος, ο καθένας από εμάς, μέσα από τη γλώσσα του μπορεί να καταλάβει την ιστορία του τόπου του, αλλά και την εξέλιξή της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Άρα ,η γλώσσα βοηθά σε ατομικό επίπεδο τον άνθρωπο όχι μόνο στην επικοινωνία του με άλλα άτομα αλλά και στην πνευματική και σωματική, αρκετές φορές, καλλιέργειά του.

Παράλληλα,η γλώσσα συνιστά δύναμη και για την κοινωνία καθώς τη βοηθά να εξελιχθεί σε όλα τα επίπεδα. Αρχικά, σε επίπεδο πολιτισμού ˙ η γλώσσα και οι λέξεις της είναι φορτωμένες με τον πολιτισμό κάθε κοινωνίας. Με την πάροδο του χρόνου η γλώσσα αναπλάθεται και ωριμάζει. Η γλώσσα βοηθά και στην εξέλιξη των επιστημών. Πλούσιες σημασιολογικά φορτισμένες λέξεις συνοδεύουν κάθε καινούρια ανακάλυψη ή εφεύρεση. Ένα άλλο προνόμιο που τονίζει την αξία της γλώσσας στο επίπεδο της κοινωνίας είναι η επικοινωνία μεταξύ χωρών και ηπείρων. Αυτό δίνει τη δυνατότητα για τη σύναψη φιλικών και διακρατικών σχέσεων. Επομένως, όπως είναι εύκολο να καταλάβουμε, η γλώσσα δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη πολλών τομέων στην κοινωνία.

Φλώρου Ελπίδα, μαθήτρια α΄λυκείου (14-10-2013)

α)Ποια είναι η αξία της γλώσσας, σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο; β)Να βρείτε τις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις του κειμένου και να τις υπογραμμίσετε. γ)Να χρησιμοποιήσετε τη λέξη καλλιέργεια μέσα σε προτάσεις με διαφορετική σημασία.

3) Γλώσσα και πολιτισμός

Οι γλώσσες, κυρίες και κύριοι, βρίσκονται στα μπόγια των λαών, ψηλώνουν με το ψήλωμα και συρρικνώνονται με τη συρρίκνωση των σκέψεων και των πολιτισμών των ανθρώπων. Δεν είναι δυνατόν οι πολιτισμοί και οι σκέψεις να προάγονται και οι γλώσσες να φθίνουν. Αυτό και το αντίστροφό τους αποκλείονται. Στην τεχνολογία οι λαοί, στην τεχνολογία και οι γλώσσες. Στην ποίηση οι λαοί, στην ποίηση και οι γλώσσες.

Η γλώσσα είναι κοινωνικό προϊόν. Φοβούμαι, λοιπόν, ότι η ανάμειξη των κοινωνιών θα οδηγήσει σε ανάμειξη των γλωσσών με κυρίαρχες τις γλώσσες εκείνες που θα εκφράζουν τις κυρίαρχες κοινωνίες. Η πάλη θα είναι αμείλικτη και το αποτέλεσμα συντριπτικό για τις αδύνατες κοινωνίες και τις αδύνατες γλώσσες. Κι αυτό θα γίνει αργά και σταθερά και ίσως να οδηγήσει, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, στη γλωσσική και πολιτιστική αλλοτρίωση του Έλληνα. Φοβούμαι πως ήδη ο Έλληνας αισθάνεται έτσι. Αισθάνεται κατώτερη τη γλώσσα του και τον πολιτισμό του, ενώ αισθάνεται ανώτερος, όταν μιλάει τα αγγλικά για παράδειγμα. Αυτή είναι η καρδιά του προβλήματος: ο ξεριζωμός από τα δικά μας. Η νόθευση ύστερα ακολουθεί. Και εδώ είναι που θα στήριζα την πρότασή μου: Για να αποφύγουμε τη γλωσσική μας παραμόρφωση, είναι ανάγκη να αποφύγουμε την πολιτιστική μας παραμόρφωση. Αν θέλουμε να έχουμε δική μας γλώσσα, είναι ανάγκη να έχουμε δικό μας πολιτισμό, ικανόν να ενσωματώνει και να αφομοιώνει τα ξένα γλωσσικά στοιχεία. Δεν είναι, λοιπόν, το πρόβλημά μας πρόβλημα κάποιων λέξεων. Το γλωσσικό πρόβλημα που θέσαμε είναι πρόβλημα των πολιτιστικών επιλογών μας. Αυτό οφείλουν να κατανοήσουν τόσο ο Έλληνας όσο και ο Ευρωπαίος, ότι είναι κληρονόμοι του ελληνικού πνεύματος, του ελληνικού πολιτισμού και του ελληνικού λόγου.

Είναι αλήθεια πως ύστερα από οδύνες αιώνων «ξυπνήσαμε με ένα κεφάλι βαρύ», όπως λέει ο ποιητής. Και δεν είναι εύκολο να βρούμε τον ήλιο μας. Τον ζητήσαμε εκεί όπου δεν ήταν. Δεν μπορέσαμε να ανακαλύψουμε τις αρετές μας και να ιχνογραφήσουμε τις μορφές της δικής μας ζωής. Όλα αυτά είναι αλήθεια. Όμως αλήθεια, επίσης, είναι πως δεν έχουμε πια τον χρόνο και την πολυτέλεια για άλλες τέτοιου είδους αλήθειες.

Ας προσέξουμε, λοιπόν. Και προπάντων ας προσέξουμε το λόγο του ποιητή: «Με τα ξόβεργα πιάνεις τα πουλιά, δεν πιάνεις όμως το κελαηδητό τους»(Οδ.Ελύτης). Κι οι γλώσσες είναι τα κελαηδητά των λαών. Να αφήσουμε τα πουλιά να κελαηδούν το καθένα το δικό του κελαηδητό. Έτσι, αναδύονται οι συμφωνίες και οι συναυλίες των πολιτισμών.

                                                                                             Χ. Λ. Τσολάκης, ομιλία η οποία εκφωνήθηκε
                                                                                                      σε Βορειοελλαδικό Ιατρικό Συνέδριο
                                                                                                      της Ιατρικής Εταιρίας Θεσσαλονίκης,
                                                                                                             Απρίλιος 2003 (διασκευή)

α) Ποιο είναι το είδος του κειμένου; β)Ποιον κίνδυνο επισημαίνει ο ομιλητής για τις «αδύνατες» γλώσσες;Τι προτείνει; γ)Δώστε έναν πλαγιότιτλο στη β΄ παράγραφο του κειμένου.δ)Να αναγνωρίσετε το είδος των υπογραμμισμένων δευτερευουσών προτάσεων και τον συντακτικό τους ρόλο.

4)Κινητό τηλέφωνο ,διαδίκτυο και γλώσσα

Ο επόμενος μεγάλος σταθμός είναι το κινητό τηλέφωνο, το οποίο συνδυάζει τις γλωσσικές δυνατότητες του κλασικού τηλεφώνου με αυτές της τηλεοπτικής εικόνας. Θέτει, όμως, κάποιους σημαντικούς περιορισμούς λόγω του πολύ μικρού μεγέθους της οθόνης του, όπως το όριο των χαρακτήρων για κάθε μήνυμα. Έτσι, δημιουργήθηκαν νέες γλωσσικές συμβάσεις, όπως οι συντομογραφίες και οι νέες λέξεις ή φράσεις που αποτελούνται από συνδυασμό γραμμάτων και αριθμών (π.χ. τπτ = «τίποτα») για την οικονομικότερη και ταχύτερη ανταλλαγή μηνυμάτων και πληροφοριών.

Επιπλέον, το διαδίκτυο, εκμεταλλευόμενο τις τεράστιες τεχνολογικές δυνατότητες αλλά και λειτουργώντας κάτω από τους περιορισμούς, οι οποίοι σχετίζονται με το ηλεκτρονικό υλικό και τις εφαρμογές, έφερε το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, καθώς και τη σύγχρονη και ασύγχρονη διαδικτυακή επικοινωνία. Επιπρόσθετα, έδωσε την ευκαιρία να δημιουργηθούν πολλοί καινούργιοι τύποι διαδικτυακών κειμένων, γεγονός που τροφοδοτεί τη γλώσσα με πρωτόγνωρα δείγματα γλωσσικής ποικιλίας. Και ενώ θα περίμενε κανείς να λειτουργεί το διαδίκτυο ομογενοποιητικά λόγω της παγκόσμιας επικράτησης και της κυριαρχίας της αγγλικής γλώσσας, φαίνεται να συμβαίνει το αντίθετο: διευκολύνει και ενθαρρύνει την ανάδειξη της διαφορετικότητας στη γλωσσική επικοινωνία. Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το διαδίκτυο έχει επηρεάσει και θα επηρεάσει μελλοντικά ακόμη περισσότερο τη γλώσσα ξεπερνώντας οποιαδήποτε άλλη τεχνολογική εφεύρεση του παρελθόντος.

Κ. Ντίνας.(καθηγ.γλωσσολογιας) (2013). Η Γλωσσική ποικιλότητα στο πλαίσιο της παιδαγωγικής του κριτικού Γραμματισμού(διασκευή). ομογενοποιητικά: με τρόπο που να εξαλείφει τις διαφορές και να επιφέρει την ομοιομορφία

α)Κινητό τηλέφωνο και διαδίκτυο: ποιες οι επιδράσεις τους στη γλώσσα, σύμφωνα με το κείμενο; β)Διατυπώστε την άποψή σας(σε 10-15 σειρές) για την υπογραμμισμένη πρόταση του κειμένου. Παρουσιάστε τα επιχειρήματα με τα οποία θα στηρίξετε την άποψή σας.(αιτιολόγηση)

5)Να βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις και τον συντακτικό τους ρόλο στις παρακάτω περιόδους: α)Ξέρεις ότι ο Γιάννης δεν έχει χρήματα. β)Λυπάμαι που έχασε τη δουλειά του. γ)Είναι βέβαιος ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν. δ)Τον ενοχλεί το ότι παντρεύτηκε τόσο γρήγορα η Μαρία. ε)Είδα ότι έπεσε κάτω. στ)Ανησυχεί μήπως του τηλεφωνήσουν .ζ)Θέλεις να διακριθείς. Αντικαταστήστε τις δευτερεύουσες προτάσεις με ουσιαστικό ,επίθετο, αντωνυμία, προθετική φράση ή επίρρημα ,για να δείξετε καλύτερα τη σημασία τους

6)α)Ποια η σημασία της λέξης δρόμος σε καθεμία από τις εκφράσεις: Πάρε δρόμο. Θα βρεθεί στον δρόμο. ΄Εχει πολύ δρόμο ως την επιτυχία. Θα βρει τον δρόμο του. β)Να χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις με διαφορετική σημασία και τις λέξεις: αρχή, κρίση, λόγος.

7)Να βρείτε τη σημασία των λέξεων στα παρακάτω κείμενα. Ποιο είναι το είδος των κειμένων;

Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:

1)Θυμίστε σε έναν συμμαθητή σας επιγραμματικά τα θέματα με τα οποία ασχοληθήκαμε σ’ αυτήν την ενότητα.

2)Αναπτύξτε με αιτιολόγηση μια παράγραφο με θεματική περίοδο: Η διατήρηση της γλώσσας μας πρέπει να έχει απόλυτη προτεραιότητα, γιατί είναι η βάση για να περισωθεί η Ελλάδα .(σε 10-15 σειρές)

3) Να συντάξετε επιστολή με την οποία να απευθύνεστε στην υπουργό Παιδείας και να της ζητάτε να ενισχυθεί η διδασκαλία των ξένων γλωσσών στο γυμνάσιο με αύξηση των ωρών. Τονίστε στην επιστολή σας τη σημασία και χρησιμότητα της γλωσσομάθειας για εσάς τους νέους.(σε 150-200 λέξεις)

(διαβάστε για τη γλωσσομάθεια στη συνέχεια…)

Λόγοι εκμάθησης ξένων γλωσσών:

1)Ο τουρισμός αποτελεί στις μέρες μας τρόπο ψυχαγωγίας μεγάλων ομάδων ανθρώπων αλλά και μεγάλο οικονομικό έσοδο για τη χώρα μας.

2)Η ανάγκη επικοινωνίας και ανάπτυξης σχέσεων με άλλους λαούς καθώς και η κατανόηση του τρόπου ζωής και της σκέψης τους. Η οργάνωση της γλώσσας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο ένας λαός αντιλαμβάνεται τον κόσμο.

3)Η ουσιαστική κατάλυση των συνόρων των κρατών και η άμεση αλληλεπίδραση του τρόπου ζωής, ο οποίος προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την τεχνολογία.

4)Η ανάγκη παρακολούθησης της ανάπτυξης των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών και η δυνατότητα σπουδών σε ξένα πανεπιστήμια.

5)Καλλιεργείται η κριτική σκέψη, προσεγγίζεται πολύπλευρα η πραγματικότητα.

6)Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς, η διεκπεραίωση των οικονομικών συναλλαγών, η διαφήμιση και η απαραίτητη γνώση του διεθνούς δικαίου.

Δείτε και τις σημειώσεις για την έκθεση

Αναφαλβητισμός= η άγνοια γραφής και ανάγνωσης.
Γλωσσομάθεια= η γνώση ξένων γλωσσών.
Λεξιπενία:=η χρήση περιορισμένου λεξιλογίου και η αδυναμία του ατόμου να εκφράσει επαρκώς τις σκέψεις του.