Απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις-Θεωρία-Ασκήσεις,Αρχαία Β΄Γυμνασίου

Απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις-Θεωρία-παραδείγματα -ασκήσεις, Αρχαία Β΄ Γυμνασίου

ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ (παρακολουθήστε και το σχετικό βίντεο)

Απρόσωπα ή τριτοπρόσωπα ρήματα ονομάζονται όσα βρίσκονται στο γ΄ ενικό πρόσωπο και δε δέχονται ως υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα (απρόσωπη σύνταξη). Από αυτά μερικά απαντούν μόνο ως απρόσωπα, όπως τα χρή, μέλει, ἔξεστι, ενώ τα περισσότερα προέρχονται από προσωπικά ρήματα, ενεργητικά ή παθητικά. Μερικά από τα συνηθέστερα απρόσωπα ρήματα είναι:

ἀρκεῖ (είναι αρκετό)  , δεῖ  (=πρέπει) , δοκεῖ (=φαίνεται καλό, αποφασίζεται) , ἔστι / ἔνεστι / πάρεστι (=είναι δυνατόν) , ἐγχωρεῖ (επιτρέπεται) , ἔξεστι (=είναι δυνατόν, επιτρέπεται) , λέγεται , μέλλει (πρόκειται)  ,νομίζεται , πρέπει , προσήκει (αρμόζει, ταιριάζει) , συμβαίνει , λέγεται , συμφέρει , φαίνεται, χρὴ (=πρέπει) …

Απρόσωπη σύνταξη έχουν και οι απρόσωπες εκφράσεις· αυτές είναι περιφράσεις που σχηματίζονται:

α) Με το ρήμα ἐστὶ και ένα αφηρημένο ουσιαστικό ή το ουδέτερο ενός επιθέτου ή μιας μετοχής:

ἐστὶ + αφηρημένο ουσιαστικό ή ουδέτερο επιθέτου ή μετοχής:

 ἀγαθόν ἐστι (είναι καλό),ἀναγκαῖόν ἐστι , ἀνάγκη ἐστὶ , ἄξιόν ἐστι (αξίζει), δῆλόν ἐστι (είναι φανερό), νόμος ἐστὶ , φόβος ἐστὶ….

β) Με το ρήμα ἔχει και ένα τροπικό επίρρημα:

    ἔχει + τροπικό επίρρημα:

κακῶς ἔχει (είναι κακό)  , καλῶς ἔχει (είναι καλό, σωστό), εὖ ἔχει (είναι καλό)..

  Το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων

Τα απρόσωπα ρήματα και οι απρόσωπες εκφράσεις έχουν ως υποκείμενο:

α) Απαρέμφατο:

 Χρή κολάζειν τοὺς προδότας.
Ἀνάγκη ἐστὶ μάχεσθαι.

β) Δευτερεύουσα πρόταση, κυρίως ειδική, πλάγια ερωτηματική ή ενδοιαστική:

Δῆλόν ἐστι (=είναι φανερό) ὅτι κέρδους ἕνεκ' ἀδικοῦσιν. [ειδική]
Λέγεται ὅτι βασιλεὺς ἀφίκετο. [ειδική]
(Στα  νέα ελληνικά: Φαίνεται πως λείπει.[ειδική]   Πρέπει να πας. [βουλητική]    Υπάρχει φόβος μήπως το τζάμι σπάσει.[ενδοιαστική]    )

Όταν σε μια πρόταση υπάρχει ονομαστική πτώση που έχει θέση υποκειμένου, η σύνταξη του ρήματος είναι προσωπική:

Δοκεῖ τὸ φῶς ἐναντίον εἶναι τῷ σκότει.       Ὁ Νικίας εὐτυχὴς δοκεῖ εἶναι.

 Η δοτική προσωπική κοντά σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις

Κοντά σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις υπάρχει  συνήθως ένας προσδιορισμός σε δοτική πτώση που δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το ρήμα και ονομάζεται δοτική προσωπική:

Ἔξεστί σοι σῶσαι τὸν πατέρα. (είναι δυνατόν σε σένα…)

Ἔδοξέ μοι τὴν ἐπιστολὴν πέμπειν.
( Στα νέα ελληνικά :Μου είναι αδύνατον να σε καταλάβω.)

( Σημείωση:  Μερικά απρόσωπα ρήματα υπάρχουν στον λόγο χωρίς υποκείμενο ,γιατί αυτό  υπάρχει μέσα στη ρηματική έννοια:  π.χ. παρεσκεύαστο =παρασκευή ἐγένετο ,  πολεμεῖται= πόλεμος γίγνεται

Δεῖ τοῖς Ἀθηναίοις χρημάτων=  Ἔνδειά(ανάγκη) ἐστι τοῖς Ἀθηναίοις χρημάτων.  )

Tο υποκείμενο του απαρεμφάτου στην απρόσωπη σύνταξη  βρίσκεται σε πτώση αιτιατική ,γιατί σε αυτήν την περίπτωση έχουμε ετεροπροσωπία (το υποκείμενο του ρήματος είναι διαφορετικό από το υποκείμενο του απαρεμφάτου):

Δεῖ  τούς νέους μανθάνειν  δικαιοσύνην(απρόσωπο ρήμα   Δεῖ ,  υποκείμενο του ρήματος το απαρέμφατο μανθάνειν  και είναι τελικό απαρέμφατο.  Σύνταξη του απαρεμφάτου: υποκείμενο τούς νέους,αντικείμενο δικαιοσύνην.)

Συχνά το υποκείμενο του απαρεμφάτου βρίσκεται στη δοτική προσωπική και σε αυτήν την περίπτωση την μετατρέπουμε σε αιτιατική ως υποκείμενο του απαρεμφάτου:

π.χ. Ἔδοξεν αὐτοῖς πράττειν τά δίκαια.

Σύνταξη :   Ἔδοξεν= απρόσωπο ρήμα ,υποκείμενό του το απαρέμφατο πράττειν. Μετατρέπουμε τη δοτική προσωπική αὐτοῖς σε αιτιατική=αὐτούς ,αυτό είναι το υποκείμενο του απαρεμφάτου πράττειν , τά δίκαια είναι το αντικείμενο(σύστοιχο)στο απαρέμφατο.

...........................................................................

Ασκήσεις: Να  συντάξετε τα απρόσωπα ρήματα και εκφράσεις :

1)Ἔδοξεν  αὐτοῖς  στρατεύειν ἐς Ἄργος.

2)Δεῖ τὴν πολιτείαν ὑμᾶς φυλάττειν.

3)Ἔπειτα καὶ τον λόγον  ῥᾴδιόν ἐστιν(=είναι εύκολο)   τούτους  ἐξετάσαι.

4) Χρὴ τοὺς προγόνους  μιμεῖσθαι .

5) Δεῖ τὸν παῖδα  πράττειν κατὰ τὸ πρόσταγμα τοῦ παιδαγωγοῦ.

6) Ἀνάγκη ἐστὶ τοῖς Ἀθηναίοις   μάχεσθαι.

7) Ἔδοξέ μοι τὴν ἐπιστολὴν πέμπειν.

8) Ἔξεστί (=είναι δυνατόν) σοι σῶσαι τὸν πατέρα.   

Διαβάστε για τα είδη του απαρεμφάτου και τη σύνταξή του ΕΔΩ

Εξάσκηση με το διαδραστικό βίντεο

  
Οι παραπάνω σημειώσεις βασίζονται στο σχολικό βιβλίο του Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας