"Δύο γράμματα της Χαράς",Θ. Βαλτινός, Λογοτεχνία Β΄ Γυμνασίου

"Δύο γράμματα της Χαράς", Θ. Βαλτινός, Λογοτεχνία Β΄ Γυμνασίου, Φύλλο εργασίας

 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β΄ΓΥΜΝΖΖΑΣΙΟΥ : «Δύο γράμματα της χαράς», Θ. Βαλτινός

Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:

1)Ο συγγραφέας:  Ο Θανάσης Βαλτινός (1932-2024): ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς της εγχώριας μεταπολεμικής λογοτεχνίας.

Γεννήθηκε στο Καστρί Κυνουρίας το 1932. Η οικογένειά του αναγκάστηκε λόγω φτώχειας να μετακινηθεί συχνά στα χρόνια της Κατοχής και έτσι ο Θανάσης Βαλτινός πήγε σχολείο σε Σπάρτη, Γύθειο, Τρίπολη. Στην Αθήνα ήρθε το 1950 και ενώ μπήκε στην Πάντειο και έκανε σπουδές κινηματογράφου, το 1958 πρωτοεμφανίστηκε στη λογοτεχνία, με τη βράβευση ενός διηγήματός του από τον «Ταχυδρόμο». Το 1963 δημοσίευσε στις «Εποχές» την «Κάθοδο των Εννιά», με θέμα τον ασφυκτικό αποκλεισμό μιας ομάδας ανταρτών, και το έργο ήταν αρκετό για να κληθεί να συμμετάσχει στα περίφημα «18 κείμενα» που κυκλοφόρησαν το 1971, στη χούντα. Ακολούθησαν τα «Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη», «Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο» και τα εμβληματικά «Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60» (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1990), με την τολμηρή αφηγηματική τεχνική και την εστίαση, για άλλη μια φορά, στους αφανείς της Ιστορίας. ΄Οπως και στην «Κάθοδο», η περίοδος του Εμφυλίου θα τον απασχολούσε σαν ιστορικό φόντο και στην περίφημη «Ορθοκωστά», που τόσες συζητήσεις είχε προκαλέσει στη δεκαετία του ’90 για τη λογοτεχνική μεταφορά της μεταπολεμικής Ιστορίας της Ελλάδας. Δεν ασκήθηκε μόνο στην πεζογραφία, στα μυθιστορήματα και στα διηγήματα. Μετέφρασε, επίσης, τις «Τρωαδίτισσες» και τη «Μήδεια» του Ευριπίδη, καθώς και την «Ορέστεια» του Αισχύλου και ήταν οι δικές του αποδόσεις που παρουσιάστηκαν από τον Κάρολο Κουν στην Επίδαυρο το 1979 και το 1980. Το 1984 τιμήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών με το βραβείο σεναρίου για την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Ταξίδι στα Κύθηρα», ενώ στις πολλές βραβεύσεις του περιλαμβάνονται το Διεθνές Βραβείο Καβάφη και ο Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το 2008 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της οποίας διετέλεσε και πρόεδρος (όπως και της Εταιρείας Συγγραφέων, για τέσσερις θητείες), ενώ τα βιβλία του, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Εστία, μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες.(https://www.kathimerini.gr/culture/563298220/thanasis-valtinos-1932-2024-efyge-enas-koryfaios-estiase-stoys-afaneis-tis-istorias/  )

2) Βασικά γνωρίσματα της ελληνικής κοινωνίας στη δεκαετία του ’60: το φαινόμενο και οι συνέπειες της μαζικής μετανάστευσης με κύριο σκοπό την εύρεση εργασίας, τα συντηρητικά ήθη και οι παραδοσιακές αντιλήψεις σχετικά με το ρόλο της γυναίκας (οικοκυρά), οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί και η ανάγκη της ανθρώπινης επικοινωνίας, η συχνή αλληλογραφία, που αναπλήρωνε την έλλειψη σωματικής επαφής με την πατρίδα και τα αγαπημένα πρόσωπα.

3)Αφού διαβάσετε το κείμενο  να συζητήσετε για τη σημασία της αλληλογραφίας ως μέσου διαπροσωπικής επικοινωνίας. Ρωτήστε δικούς σας ανθρώπους (γονείς, θείους..) αν χρησιμοποίησαν στο παρελθόν την αλληλογραφία για την επικοινωνία τους με φίλους ή συγγενείς.

Β.ΔΡΑΣΕΙΣ:

1)Θεματικά κέντρα:

·         Η αλληλογραφία ως μέσο ανθρώπινης επικοινωνίας.

·         Οι οικογενειακοί δεσμοί και η νοσταλγία της πατρίδας.

·         Κοινά χαρακτηριστικά της ζωής των μεταναστών και ατομικές ιδαιτερότητες στον τρόπο που βιώνουν και αντιδρούν συναισθηματικά στις διάφορες καταστάσεις.

Λέξεις –κλειδιά :Μετανάστευση - Πατρίδα, ξενιτιά - Γλώσσα και παράδοση -Μνήμη και καταγωγή - Επιστολογραφία -Επικοινωνία :να τις σχολιάσετε σε σχέση με τα αποσπάσματα του σχολικού βιβλίου.

·         Ιστορία: αντικειμενική περιγραφή συμβάντων. Λογοτεχνία: στροφή στα ατομικά περιστατικά, στον τρόπο με τον οποίο οι ίδιοι οι άνθρωποι βιώνουν την ιστορία.

2)Οι διαφορετικοί λόγοι απέναντι στη μετανάστευση: να γράψετε δυο στοιχεία που διαφοροποιούν τον καθένα λόγο από τον άλλον:

Ο λόγος της Χαράς       (το ύφος της μετανάστριας)	Συναισθήματα, σκέψεις, προβληματισμός Η ψευδαίσθηση της παρουσίας. Η προσκόλληση στο παρελθόν. (ανάγνωση περιοδικών που διάβαζε στην Αθήνα).Είναι ευέλικτη; Η απουσία πληροφοριών(τι δεν λέει η Χαρά στο γράμμα της;) Η αδράνεια(αρρώστια, κατάθλιψη) Απόπειρες προσαρμογής. Νέα έκκληση επικοινωνίας(αδυναμία προσαρμογής στο παρόν) Η σημασία των συμβολικών δεσμών.(Η δεύτερη επιστολή: βαθμιαία αποδοχή της ξενιτιάς. Ανάδυση της σημασίας των συμβολικών δεσμών με την πατρίδα. Συζήτηση για τη σημασία των παραδόσεων ως στοιχείων διατήρησης της ταυτότητας των μεταναστών)
Ο λόγος του Γεράσιμου	Λόγος προσαρμογής. Απουσία ενδιαφέροντος για το παρελθόν. Σύγκριση με το λόγο της Χαράς. Οι ξένες λέξεις στο υστερόγραφο.
Ο λόγος των παιδιών	Άνετη προσαρμογή στο νέο περιβάλλον. Απουσία νοσταλγικού τόνου.

 3) Χαρά

► Δυσκολία προσαρμογής

► Νοσταλγία

► Έμφαση στους συμβολικούς δεσμούς με την πατρίδα

► Συναισθηματικό δέσιμο με το παρελθόν

► Εσωτερική αναδίπλωση στις αναμνήσεις

Γεράσιμος

► Πλήρης προσαρμογή και αφομοίωση

► Άνοιγμα στις νέες εμπειρίες

► Έμφαση στις ανάγκες της νέας ζωής

► Απεμπλοκή από το παρελθόν

► Μέριμνα για τη ζωή του παρόντος

4)Να εντοπίσετε δύο σχήματα λόγου και δύο αφηγηματικούς τρόπους μέσα στο κείμενο:

Σχήματα λόγου
Αφηγηματικοί τρόποι

Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:

1) Τι σημαίνει η ανάγκη της Χαράς να αλληλογραφεί με τα συγγενικά της πρόσωπα;

2)Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της Χαράς στο νέο της περιβάλλον και πώς το αντιμετωπίζει;

3)Περιγράψτε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους η Χαρά, ο Γεράσιμος και τα παιδιά βιώνουν την ξενιτιά.

4)Παρατηρήστε τη δομή στο πρώτο γράμμα της Χαράς.

5)Εντοπίστε σε ποιες ανάγκες αναφέρεται το υστερόγραφο του Γεράσιμου στο πρώτο γράμμα. Συγκρίνετε με τις ανάγκες που διαφαίνονται στο γράμμα της Χαράς.

6)Μπείτε στη θέση της Χαράς: πιστεύετε ότι θα ήταν εύκολο για σας να προσαρμοστείτε στον τρόπο ζωής της χωρίς δυσκολίες;

7)Συμφωνείτε με τον τρόπο που τα παιδιά αντιμετωπίζουν τη ζωή των μεταναστών; Πόσο τα βοηθά αυτός ο τρόπος;

8)Συγκεντρώστε πληροφορίες για τα ελληνικά βιβλία που αναφέρονται στις επιστολές.

 

 

(πηγές για το υλικό: α)https://photodentro.edu.gr/ugc/retrieve/161/valtinos.pdf  και β) το βιβλίο του καθηγητή για τη Λογοτεχνία Β΄ γυμνασίου)

Παράλληλο κείμενο:

Θέλω να πα στην ξενιτιά

         Τα ταξίδια σε ξένες χώρες, η αποδημία, ο εκπατρισμός, η μετανάστευση είναι από τα αρχαία χρόνια ως τον εικοστό αιώνα χαρακτηριστικά φαινόμενα της ελληνικής κοινωνικής ζωής. Η απομάκρυνση του Έλληνα από την πατρική γη όχι μόνο δεν τον κάνει να ξεχάσει τον τόπο του, αλλά, αντίθετα, γεννά μέσα του τη νοσταλγία (νόστος + άλγος), τον πόθο του γυρισμού, τον οποίο εκφράζει με τα τραγούδια. Στην κατηγορία των «τραγουδιών της ξενιτιάς» ανήκει το παρακάτω δημοτικό τραγούδι στο οποίο ο ξενιτεμένος περιγράφει τους καημούς και τις στερήσεις που βιώνει στην ξενιτιά.

Θέλω να πα στην ξενιτιά να κάμω τριάντα ημέρες
και η ξενιτιά με γέλασε και κάνω τριάντα χρόνους.
Περικαλώ σε, ξενιτιά, αρρώστια μη μου δώσεις.
Η αρρώστια θέλει πάπλωμα, θέλει παχύ στρωσίδι,
θέλει μανούλας γόνατα, θέλ' αδερφής αγκάλες,
θέλει πρώτες ξαδέρφισσες να κάθονται κοντά σου,
θέλει και σπίτι να είν' πλατύ, να στρώνει, να ξιστρώνει.
Όσο 'χει ο ξένος την υγειά, ούλοι τον αγαπάνε.
Μα 'ρθε καιρός κι αρρώστησε βαριά για να πεθάνει·
κι ο ξένος αναστέναξε και η γης αναταράχτη:
— Να είχα νερ' απ' τον τόπο μου και μήλ' απ' τη μηλιά μου,
σταφύλι ροδοστάφυλο απ' την κληματαριά μου.

Το δημοτικό τραγούδι της ξενιτιάς,
επιμέλεια G. Saunier, Ερμής

Βρίσκετε να υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στο δημοτικό τραγούδι και το κείμενο του Βαλτινού;

ΘΕΛΩ ΝΑ ΠΑ ΣΤΗΝ ΞΕΝΙΤΙΑ