Η προσωπική αντωνυμία,Θεωρία-Ασκήσεις,Αρχαία Α΄ Γυμνασίου

Η προσωπική αντωνυμία ,Θεωρία-Ασκήσεις, αντιπαραβολή με τα νέα ελληνικά ,Αρχαία Α΄ Γυμνασίου

Νέα ελληνικά

Προσωπικές ονομάζονται οι αντωνυμίες οι οποίες αντικαθιστούν λέξεις που δηλώνουν πρόσωπα. Παρουσιάζουν δύο ειδών τύπους: τους δυνατούς και τους αδύνατους. Οι πρώτοι χρησιμοποιούνται για να δοθεί έμφαση ή για να τονιστεί μια αντίθεση, ενώ οι δεύτεροι, που είναι πιο συχνοί στον λόγο, χρησιμοποιούνται στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Δηλώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου, π.χ. Δε θέλω αυτούς, εσένα θέλω (δυνατοί τύποι). Δε θέλει να σε δει στα μάτια του (αδύνατοι τύποι).

Όταν η προσωπική αντωνυμία χρησιμοποιείται για να αναφερθεί σε ένα όνομα ή μια αντωνυμία που προηγείται στον λόγο, λέγεται επαναληπτική, π.χ. Το βιβλίο σου το έχω διαβάσει δυο φορές. Eσένα θα σε καλέσουν αργότερα.

Όταν η προσωπική αντωνυμία χρησιμοποιείται για να προαναγγείλει ένα όνομα που θα αναφερθεί παρακάτω, ονομάζεται προληπτική, π.χ. Να τη η δικηγόρος.

Α' ΠΡΟΣΩΠΟ B' ΠΡΟΣΩΠΟ δυνατοί αδύνατοι δυνατοί αδύνατοι Ενικός αριθμός Ον. εγώ — εσύ — Γεν. εμένα μου εσένα σου Αιτ. εμένα με εσένα σε Κλ. — — εσύ — Πληθυντικός αριθμός Ον. εμείς — εσείς — Γεν. εμάς μας εσάς σας Αιτ. εμάς μας εσάς σας Κλ. — — εσείς —

Γ' ΠΡΟΣΩΠΟ
δυνατοί				αδύνατοι
Ενικός αριθμός
Ον.	αυτός	αυτή	αυτό	τος	τη	το
Γεν.	αυτού	αυτής	αυτού	του	της	του
Αιτ.	αυτόν	αυτή(ν)	αυτό	τον	την	το
Πληθυντικός αριθμός
Ον.	αυτοί	αυτές	αυτά	τοι	τες	τα
Γεν.	αυτών	αυτών	αυτών	τους	τους	τους
Αιτ.	αυτούς	αυτές	αυτά	τους	τις/τες	τα

Αρχαία ελληνικά

 Προσωπικές λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου.

Πρώτο πρόσωπο είναι εκείνο που μιλεί: εγώ·

Δεύτερο πρόσωπο είναι εκείνο που του μιλούμε: σύ·

Τρίτο πρόσωπο είναι εκείνο για το οποίο γίνεται λόγος: αὐτός, ἐκεῖνος …Οι προσωπικές αντωνυμίες κλίνονται έτσι:

Ενικός αριθμός
α' πρόσ.	β' πρόσ.	γ' πρόσ.
ἐγὼ	σὺ	—
ἐμοῦ, μου	σοῦ, σου	(οὗ)
ἐμοί, μοι	σοί, σοι	οἷ, οἱ
ἐμέ, με	σέ, σε	(ἓ)
Πληθυντικός αριθμός
ἡμεῖς	ὑμεῖς	(σφεῖς)
ἡμῶν	ὑμῶν	(σφῶν)
ἡμῖν	ὑμῖν	σφίσι(ν)
ἡμᾶς	ὑμᾶς	(σφᾶς)

Οι αντωνυμίες δεν έχουν κλητική (εξαιρείται η δεικτική αντωνυμία οὗτος)

(πηγές:ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ,ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ  )

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ ΤΑΝΓΚΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑΣ

Ασκήσεις:

1)Να σημειώσετε στον παρακάτω πίνακα τις διαφορές της προσωπικής  αντωνυμίας στα νέα ελληνικά από την κλίση της στα αρχαία ελληνικά:

Νέα ελληνικά	Αρχαία ελληνικά	Άλλες παρατηρήσεις
Εμένα- μου -γενική πτώση	ἐμοῦ, μου

2)Να  συμπληρώσετε  τα  κενά  με  τον  αντίθετο  αριθμό  της  προσωπικής αντωνυμίας στο ίδιο πρόσωπο(α΄,β΄):

α. Ἐγὼ λέγω.                   

      ...........   λέγομεν.

β. Ὑμεῖς διδάσκετε.

     ............. διδάσκεις. 

γ.Ἡμεῖς παιδεύομεν τά παιδία..

    ..............  παιδεύω τά παιδία.

δ.. Σὺ τὸ κλῆμα θεραπεύεις. 

    ................. τὸ κλῆμα θεραπεύετε. 

3)Να αντιστοιχίσετε τους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών της στήλης Α′ με τη γραμματική τους ταυτότητα στη στήλη Β′:

Α′	Β′
1. ἡμῖν	α. γενική πληθυντικού α′ προσώπου
2. με	β. δοτική ενικού α΄ προσώπου
3.μοι	γ. δοτική πληθυντικού α΄ προσώπου
4. σοῦ	δ. αιτιατική ενικού α′ προσώπου
5.  ἡμῶν	ε. γενική ενικού β΄ προσώπου

4)Συμπληρώστε τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας από την Κυριακή προσευχή(δείτε την απόδοση στα νέα ελληνικά κάτω από το κείμενο):

 Πάτερ ……….. ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς·                        

ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου·

ἐλθέτω ἡ βασιλεία  ………..·

γενηθήτω τὸ θέλημά σου,

ὡς ἐν οὐρανῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς·

τὸν ἄρτον ………….. τὸν ἐπιούσιον

δὸς …………. σήμερον·

καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν,

ὡς καὶ …………. ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν·

καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ………..  εἰς πειρασμόν,

ἀλλὰ ρῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.

ὅτι …………. ἐστιν ἡ βασιλεία

καὶ ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας·

ἀμήν

(Πατέρα μας που είσαι στους ουρανούς, ας αγιαστεί το όνομά σου. ας έρθει η βασιλεία σου, ας γίνει το θέλημά σου, όπως στον ουρανό έτσι και πάνω στη γη. Τον άρτο μας τον απαραίτητο, δώσε μας σήμερα. Και συγχώρησε από εμάς τις οφειλές μας, όπως κι εμείς συγχωρούμε τους οφειλέτες μας. Και μη μας φέρεις σε πειρασμό, αλλά σώσε μας από τον Πονηρό. Γιατί δική σου είναι η βασιλεία και η δύναμη και η δόξα στους αιώνες. Αμήν)

5)Να υπογραμμίσετε τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας και να τους γράψετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού(από τον ενικό στον πληθυντικό και αντίστροφα):

Ἐγώ  εἰμι  ἡ  ἄμπελος  ἡ  ἀληθινή,  καὶ  ὁ  πατήρ  μου  ὁ  γεωργός  ἐστι. Πᾶν  κλῆμα ἐν ἐμοὶ  μὴ φέρον  καρπόν,  κόπτει αὐτό,  καὶ πᾶν  τὸ  καρπὸν φέρον,θεραπεύει αὐτό,  ἵνα πλείονα  καρπὸν φέρῃ. Ἤδη  ὑμεῖς  καθαροί  ἐστε  διὰ  τὸν  λόγον  ὃν  ἐλάλησα    ὑμῖν. Μείνατε  ἐν  ἐμοί,  κἀγὼ  ἐν  ὑμῖν.  Καθὼς   τὸ κλῆμα οὐ δύναται καρπὸν φέρειν ἀφʹ ἑαυτοῦ,ἐὰν μὴ μείνῃ  ἐν τῇ ἀμπέλῳ, οὕτως οὐδὲ ὑμεῖς, ἐὰν μὴ ἐν ἐμοὶ μείνητε. 

     (Εὐαγγέλιον κατὰ Ἰωάννην, κεφ. ΙΕ’, 1‐5 ,διασκευή) 

κλῆμα  = κλάδος αμπέλου/αμπελιού       θεραπεύει=καλλιεργεί

διὰ τὸν λόγον ὃν ἐλάλησα ὑμῖν    =  εξαιτίας του λόγου που σας έχω διδάξει

ἀφʹ ἑαυτοῦ=  από μόνο του

Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός