ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ-ΘΕΩΡΙΑ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ,ΑΡΧΑΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ, ΕΝΟΤΗΤΑ 7

Αρχαία Β΄ Γυμνασίου,Ενότητα 7,Αναφορικές αντωνυμίες,Θεωρία-Ασκήσεις

Αναφορικές αντωνυμίες

  

Αναφορικές λέγονται οι αντωνυμίες με τις οποίες κανονικά μια ολόκληρη πρόταση αναφέρεται σε λέξη άλλης πρότασης ή στο όλο νόημά της:   π.χ. ἔστι δίκης ὀφθαλμός, ὅς τὰ πάνθ' ὁρᾷ .

Αναφορικές αντωνυμίες της αρχαίας ελληνικής είναι:1) ὅς, ἥ, ὃ (= ο οποίος, αυτός που)·2) ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (= αυτός ακριβώς που)·3) ὅστις, ἥτις, ὅ,τι (= όποιος)· 4) ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (= όποιος από τους δύο) 5) ὅσος, ὅση, ὅσον    6) ὁπόσος, ὁπόση, ὁπόσον (= όσος) 7) οἷος, οἵα, οἷον (= τέτοιος που) 8) ὁποῖος, ὁποία, ὁποῖον χωρίς άρθρο (= όποιας λογής,είδους) 9) ἡλίκος, ἡλίκη, ἡλίκον (= όσο μεγάλος) 10) ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον (= όσο μεγάλος) 11) ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπόν (= από ποιον τόπο· σε πλάγια ερώτηση).

Οι αναφορικές αντωνυμίες ὅς και ὅστις κλίνονται κατά τον ακόλουθο τρόπο (δεν έχουν κλητική, όπως όλες οι αντωνυμίες εκτός από τη δεικτική στο αρσενικό και θηλυκό γένος, (ὦ) οὗτος, (ὦ) αὕτη). 
Η αντωνυμία ὅς   ακολουθεί γενικά την κλίση των δευτερόκλιτων επιθέτων σε -ος, -η, -ον. 
Η αναφορική αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ τι σχηματίζεται από την αναφορική ὃς και την αόριστη τίς. Κλίνεται και στα δύο μέρη της και τονίζεται πάντοτε το α΄ συνθετικό με τον τόνο που παίρνει και η απλή αναφορική αντωνυμία.

Ενικός αριθμός αρσ. θηλ. ουδ. ον. ὃς ἣ ὃ γεν. οὗ ἧς οὗ δοτ. ᾧ ᾗ ᾧ αιτ. ὃν ἣν ὃ Πληθυντικός αριθμός ον. oἳ αἱ ἃ γεν. ὧν ὧν ὧν δοτ. οἷς αἷς οἷς αιτ. οὓς ἃς ἃ Ενικός αριθμός Αρσενικό                    θηλυκό                   ουδέτερο ον. ὅστις ἥτις              ὅ,τι γεν. οὗτινος και ὅτου ἧστινος οὗτινος και ὅτου δοτ. ᾧτινι και ὅτῳ ᾗτινι ᾧτινι και ὅτῳ αιτ. ὅντινα ἥντινα ὅ,τι Πληθυντικός αριθμός ον. οἵτινες αἵτινες ἅτινα ή ἅττα γεν. ὧντινων ὧντινων ὧντινων δοτ. οἷστισι(ν) αἷστισι(ν) οἷστισι(ν) αιτ. οὕστινας ἅστινας ἅτινα ή ἅττα Παρατηρήσεις 1.Δεν πρέπει να συγχέεται η αναφορική αντωνυμία με τους ομόηχους τύπους του οριστικού άρθρου  (ἥ ≠ ἡ, οἵ ≠ οἱ, αἵ ≠ αἱ)· οι τύποι της αναφορικής αντωνυμίας παίρνουν τόνο. 2.Όλες οι αναφορικές αντωνυμίες παίρνουν δασεία. Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνεται και η αναφορική αντωνυμία ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ. Απλώς, στο τέλος  κάθε τύπου προστίθεται το μόριο -περ χωρίς να επηρεάζεται ο τονισμός. 3. Ο τύπος ἅττα διαφέρει από τον αντίστοιχο τύπο της αόριστης αντωνυμίας, επειδή παίρνει δασεία,  όπως όλες οι αναφορικές αντωνυμίες.(κοίτα για την κλίση της αόριστης αντωνυμίας ΕΔΩ  )

Το ουδέτερο της αναφορικής αντωνυμίας ὅστις, ἥτις, ὅ τι γράφεται ὅ,τι ή ὅ τι                            (σύγκρινε με το ν.ε.: Ό,τι και να ζητήσεις, θα το κάνω για σένα).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1)Να συμπληρωθεί ο κατάλληλος τύπος των αντωνυμιών

ὃς και

ὅστις, ώστε να συμφωνεί με τα ουσιαστικά:

πολίτας	_________________________	_________________________
πόλεσιν	_________________________	_________________________
γονεύς	_________________________	_________________________
ἰατρούς	_________________________	_________________________
ἄνθρωπον	_________________________	_________________________
δῶρον	________________________	_________________________

2)   Ἅπαντες ἐπιστάμεθα ὅτι Ἀγησίλαος, ὅπου ᾤετο τὴν πατρίδα τι ὠφελήσειν, οὐ πόνων ὑφίετο, οὐ κινδύνων ἀφίστατο, οὐ χρημάτων ἐφείδετο, οὐ σῶμα, οὐ γῆρας προὐφασίζετο, ἀλλὰ καὶ βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν. Ἐν τοῖς μεγίστοις δὲ ὠφελήμασι τῆς πατρίδος καὶ τόδε ἐγὼ τίθημι αὐτοῦ, ὅτι δυνατώτατος ὢν ἐν τῇ πόλει φανερὸς ἦν μάλιστα τοῖς νόμοις λατρεύων. Τίς γὰρ ἂν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν ὁρῶν τὸν βασιλέα πειθόμενον; [...] Ὃς καὶ πρὸς τοὺς διαφόρους ἐν τῇ πόλει ὥσπερ πατὴρ πρὸς παῖδας προσεφέρετο. Ἐλοιδορεῖτο μὲν γὰρ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν, ἐτίμα δ' εἴ τι καλὸν πράττοιεν, παρίστατο δ' εἴ τις συμφορὰ συμβαίνοι, ἐχθρὸν μὲν οὐδὲνα ἡγούμενος πολίτην, ἐπαινεῖν δὲ πάντας ἐθέλων, σῴζεσθαι δὲ πάντας κέρδος νομίζων, ζημίαν δὲ τιθεὶς εἰ καὶ ὁ μικροῦ ἄξιος ἀπόλοιτο.

α)Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους υπογραμμισμένους τύπους του κειμένου της ενότητας    και     β)Να  τους  κλίνετε στον αριθμό που βρίσκονται.

3) Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο της αναφορικής αντωνυμίας ὅς, ἥ, ὅ στις παρακάτω προτάσεις: 

α. Το παιδίον, ________  ἔσωσας ,τίμιόν ἐστι.

β. Οὗτοι τῶν πολιτῶν ἄριστοί  εἰσιν, _________ πείθονται τοῖς νόμοις .

γ. Αἱ πόλεις, _________ πλούσιαί εἰσιν, οὐκ ἁλίσκονται (= κυριεύονται). 

δ. Τά δῶρα ταῦτα, _________ μοι ἔδωκας, πολύτιμά  εἰσιν. 

ε. Ἀγησίλαος,------------------ φανερός ἦν  τοῖς νόμοις λατρεύων,  οὐ χρημάτων ἐφείδετο.

4)Να εντοπίσετε τις αναφορικές αντωνυμίες, όπου  υπάρχουν, στα παρακάτω παραδείγματα:

α.Ὅς  καί πρός τούς διαφόρους ἐν τῇ πόλει ὥσπερ πατήρ πρός παῖδας προσεφέρετο.

                                                                                                                         

β.Ὁ μὲν χρυσίον ἐπιθυμεῖ κτᾶσθαι, ὁ δὲ τιμάς.  

γ. Καὶ ὃς οὐκ ἤθελεν ἀποκρίνασθαι.

                                                                                      

δ.Εἶδον ὅτι ὑγίαινον οἱ παῖδες, oἳ  πρότερον  ἀσθενεῖς ἦσαν.                                                  

ε. Γιγνώσκω ὅτι τὸ θεῖον ἀλάθητόν ἐστι.    

στ.Πράττει ὅ,τι  ἐστι δίκαιον.

ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 7 :https://filologikaek.blogspot.com/2018/04/7-71-3.html