"Ελένη" του Ευριπίδη,Β΄Επεισόδιο,4η σκηνή(στίχοι 942-1139)

"Ελένη" του Ευριπίδη, Β΄Επεισόδιο,4η σκηνή,στίχοι 942-1139  (Φύλλα εργασίας), Διαδραστικές ασκήσεις

Η Θεονόη(από το αρχείο του Εθνικού θεάτρου)

Ελένη», Ευριπίδη, Β Έπεισόδιο, 4^η Σκηνή   (στίχοι 942-986 , 987-1045, 1046-1100, 1101-1139)

Η Θεονόη κάνει την εμφάνισή της. 

Μας είναι γνωστή από τον Πρόλογο. Τι γνωρίζουμε γι΄ αυτήν; Φανταστείτε την είσοδο της ιέρειας και τη θρησκευτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί.

Με την είσοδό της προωθείται σημαντικά η εξέλιξη του μύθου. Επίσης, η είσοδός της  παρουσιάζει και πολιτιστικά στοιχεία (τυπικό εξαγνισμού – καθαρμού) αλλά και υπηρετεί τη δραματική οικονομία του έργου, εφόσον η σκηνή στο σύνολό της συμβάλλει στην ένταση της δραματικότητας (με την απειλή της αποκάλυψης της παρουσίας του Μενελάου) και αφετέρου στην εξέλιξη του δράματος (εξασφαλίζεται η σιωπή της Θεονόης). Το πρόβλημα της Θεονόης είναι ουσιαστικά ένα ηθικό πρόβλημα (δεν  πρόκειται να διαλέξει ανάμεσα στον Θεοκλύµενο και τους ήρωες, αλλά ανάμεσα στις αξίες, το δίκαιο, και τα προσωπικά και οικογενειακά συμφέροντα).

Η Θεονόη προφήτευσε την επιστροφή του Μενέλαου και δικαιώθηκε. Επιπλέον, έχει τόσο μεγάλη προφητική δύναμη, ώστε γνωρίζει ακόμα και τις πιο βαθιές  σκέψεις και τις επιθυμίες των θεών. Ακόμη, γνωρίζει τα πάντα σχετικά με το είδωλο και την εξαφάνισή του.

 

1) Η παρουσία της Θεονόης και η παρέμβασή της σε αυτό το σημείο δημιουργούν έντονα συναισθήματα στους ήρωες και στους θεατές. Γιατί; Να το συζητήσετε στην τάξη. Να βρείτε σημεία-λέξεις στο κείμενο με τα οποία υποδηλώνονται αυτά.

Στους ήρωες(από το κείμενο στ.942-950)	Στους θεατές(σκεφτείτε)

 

2)Πώς προαναγγέλλεται η είσοδος της Θεονόης; Ποια σημάδια της άφιξής της  αναφέρονται;

3)Η Θεονόη εμφανίζεται συνοδευόμενη από τις θεραπαινίδες. Ποιος ο ρόλος τους στο συγκεκριμένο σημείο; Ποια οδηγία τους δίνει η Θεονόη;

4)Σε ποιους απευθύνεται στη συνέχεια; Τι τους λέει; Ποιες πληροφορίες τους δίνει; Να γράψετε τα λόγια της μάντισσας.

 

5)Να βρείτε στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών στα λόγια της Θεονόης.

6)Ποιο είναι το δίλημμα της ιέρειας; Ποια συναισθήματα προκαλούν οι στίχοι 985-86;

στίχοι 987-1045(Ο λόγος της Ελένης)

Στην επικοινωνία μας με τους άλλους χρησιμοποιούμε συχνά τον προφορικό  ή  γραπτό λόγο, για να πείσουμε κάποιον να δεχτεί τις απόψεις μας ή να ενεργήσει  σύμφωνα με τις επιδιώξεις μας.  Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούμε συνήθως τους παρακάτω τρόπους (είδη πειθούς):  α) την επίκληση στη λογική, οπότε επιστρατεύουμε ως μέσα τα επιχειρήματα  και τα τεκμήρια. β) την επίκληση στο συναίσθημα, οπότε καταφεύγουμε σε διάφορες τεχνικές,  για να επηρεάσουμε συναισθηματικά τον δέκτη.  γ) την επίκληση στο ήθος του ομιλητή και στην αυθεντία, οπότε μεταχειριζόμαστε  ποικίλα μέσα, για να παρουσιαστούμε στα μάτια του ως αξιόπιστοι.                                                        (Nέα Eλληνικά, TEE, 2ος κύκλος, OEΔB, 2004)

1)Να δώσετε έναν σύντομο τίτλο στις νοηματικές ενότητες που χωρίζουμε τον λόγο της Ελένης:

1η ενότητα:στίχοι 987-990

2η ενότητα:στίχοι 991-1006

3η ενότητα:στ.1007-1019

4η ενότητα:στ.1020-1034

5η ενότητα:στ.1035-1042

 

2)α)Ποιο είναι το αίτημα της Ελένης; β)Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί η  Ελένη ,για να εξασφαλίσει τη σιωπή της Θεονόης; Ποια είναι τα επιχειρήματά της; Να τα γράψεις στον πίνακα που ακολουθεί(σημειώστε τους σχετικούς στίχους):

Επίκληση στη λογική	Επίκληση στο συναίσθημα	επίκληση στο ήθος του ομιλητή και στην αυθεντία

 

3)α)Να ξεχωρίσετε πέντε από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί η Ελένη, για να συγκινήσει τη Θεονόη, και να τα  γράψετε στο τετράδιό σας. β)Υστεροφημία=βασική αντίληψη στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Να βρείτε τους στίχους που το αποδεικνύουν.

4)Να εντοπίσετε σε αυτούς τους στίχους   τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας, στοιχεία διάνοιας, όψης και ήθους της Ελένης:

Διάνοια	όψη(στάση,κίνηση,έκφραση)	ήθος

 5)Να σημειώσετε τους στίχους στους οποίους η Ελένη αναφέρεται στους θεούς και να τους σχολιάσετε. Ποιο συμπέρασμα μπορούμε να βγάλουμε για τον ρόλο των θεών στη ζωή των ανθρώπων; Θυμηθείτε τη σχέση της τραγωδίας με τη θρησκεία στην αρχαία Ελλάδα.

Στίχοι που αναφέρονται στους θεούς

 

6)Γίνε η Ελένη: μίλα στη Θεονόη και προσπάθησε να την πείσεις να σε βοηθήσει για την επιστροφή στην πατρίδα σου.(σ’ ένα κείμενο 10-15 σειρών)

7)Είσαι θεατής της τραγωδίας  στην Αθήνα του 412 π.Χ. Να κρίνεις την Ελένη ως  ικέτισσα. Σου φαίνονται πειστικά τα επιχειρήματά της; Θα κατορθώσει να πάρει τη Θεονόη με το μέρος της; Δύο θεατές συζητούν για τη ρήση(λόγο) της Ελένης: ο ένας είναι εντυπωσιασμένος(θετικός απέναντι στη ρήση της Ελένης),ο άλλος επιφυλακτικός(αρνητικός) .Δραματοποιήστε τη συζήτησή τους χωρισμένοι σε ζευγάρια.

8)Είσαι η Θεονόη :τι σκέφτεσαι και πώς νιώθεις ακούγοντας τον λόγο της Ελένης.

στίχοι 1046-1100: (Ο λόγος του Μενελάου)

(σκηνοθεσία,Α.Μιχόπουλος)

Οι ρήσεις της Ελένης και του Μενέλαου θυμίζουν σκηνή δικαστηρίου. Τέτοιες σκηνές που ονομάζονται  «αγώνες λόγων» είναι συχνές στο θέατρο του Ευριπίδη και αποτελούνται από :α)δύο αντιτιθέμενες εκτενείς ομιλίες β)στίχους του Χορού που παρεμβάλλονται γ)στιχομυθία μεταξύ των αντιπάλων .

1)Σε τι μοιάζει  και τι διαφέρει η σκηνή που μελετάμε από έναν τυπικό αγώνα λόγων;

2)Θυμηθείτε τα χαρακτηριστικά του τραγικού ήρωα.(ΕΔΩ) Είναι ο Μενέλαος τραγικός ήρωας;

3)Διαβάζοντας τον λόγο του Μενέλαου «βλέπεις» έναν διαφορετικό άνθρωπο από αυτόν που γνώρισες στο  Α΄ Επεισόδιο; Ποιες διαφορές διακρίνεις από τα λόγια του;(ηρωικό ήθος-γενναιότητα τιμή, αξιοπρέπεια, δειλία)

4)Σε ποιους απευθύνεται ο Μενέλαος ,για να τον βοηθήσουν; Τι τους ζητά;

5)Ο Μενέλαος χρησιμοποιεί επιχειρήματα, για να πείσει τη Θεονόη. Γράψτε τα και συγκρίνετέ τα με τα επιχειρήματα και την τακτική  της Ελένης(αποφασιστικότητα, επιμονή, απειλητικό ύφος…):

Επίκληση στη λογική	Επίκληση στο συναίσθημα	Επίκληση στο ήθος της Θεονόης	Επίκληση στην αυθεντία(Πρωτέα-Άδη)
1053-4	1078-80	1088-89	1060-62

 6)Αναζητήστε τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας στους στίχους αυτούς:

Ήθος Μενέλαου	Διάνοια	Στοιχεία όψης
1046-8	1049-50	1060-1

 7)Σχολιάστε τα λόγια του Χορού:1043-1045 και 1099-1100.Ποια συναισθήματα εκφράζουν;

8)Διαβάστε το  παράλληλο κείμενο της σελίδας 77.Ποιες διαφορές ανάμεσα στην σημερινή και την τότε(αρχαία εποχή) παρουσίαση των αρχαίων τραγωδιών εντοπίζει ο Κάρολος Κουν;

9)α)Ο θάνατος σε ιερό χώρο(ναό ή τάφο) εθεωρείτο μίασμα.

   β)Η αγάπη παρουσιάζεται ως  αιτία συγκρούσεων και πράξεων ηρωισμού και αυτοθυσίας.

Να βρείτε και άλλα ιδεολογικά και πολιτιστικά στοιχεία στον μονόλογο της Ελένης και του Μενέλαου.

10)Να δραματοποιήσετε τον λόγο του Μενέλαου.(χρησιμοποιήστε δικά σας λόγια και κινήσεις που υπαγορεύονται από αυτά).

 Κάνε και τις  διαδραστικές ασκησούλες!

1)https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=751268

2)https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=755184

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

στίχοι 1101-1139:Η απόφαση της Θεονόης

Η Θεονόη χωρίς να είναι το κεντρικό πρόσωπο της τραγωδίας συντελεί στην ένταση της δραματικής ατμόσφαιρας του έργου(θυμηθείτε την έννοια της δραματικότητας) με την απειλούμενη αποκάλυψη της παρουσίας του Μενέλαου στον Θεοκλύμενο, και στη λύση της αγωνίας με τη συμπαράταξή της στην απόφαση της ΄Ηρας να σώσει τον Μενέλαο και με τη  σιωπηρή συγκατάθεσή της να βρει το ζεύγος ένα μέσον απόδρασης από την Αίγυπτο.

1)Διαβάστε τους στίχους 1101-1139 και αποδώστε με  10 περίπου λέξεις την απόφαση της Θεονόης.

2)Να σχολιάσετε με συντομία τους στίχους:1103-4,1108,1116-8,1124-29.Ποιες έννοιες-ιδέες κυριαρχούν σε αυτούς;

3)Ποιες αναφορές κάνει η Θεονόη στις θεές; Τι λέει σχετικά με αυτές;

4)Στην απόφαση της Θεονόης γίνεται αναφορά στην έννοια της Τιμωρίας(Τίσης).Σε ποια τιμωρία αναφέρεται;

5)Τι προτείνει η Θεονόη στον Μενέλαο και την Ελένη λίγο πριν την αποχώρησή της; Τους δίνει σαφείς οδηγίες για τον τρόπο απόδρασής τους;

6)Ποια στοιχεία πολιτισμού υπάρχουν σε αυτούς τους στίχους;(προσέξτε τις αντιλήψεις για τον θάνατο και την ανθρώπινη ψυχή).

7)Ποιες ηθικές αξίες(αρχές) προβάλλονται στη ρήση της Θεονόης;(διαβάστε και το παράλληλο κείμενο της σελίδας 79 του σχολικού βιβλίου του J. Gaarder από το βιβλίο του O Kόσμος της Σοφίας :ΕΔΩ ).

Εσείς συμφωνείτε με την άποψη ότι πρέπει οι άνθρωποι να έχουν πίστη σε σταθερές αξίες στη ζωή τους; Ποιες νομίζετε ότι είναι αυτές; Επιλέξτε από τις παρακάτω και χρησιμοποιήστε τις λέξεις  μέσα σε προτάσεις ,ώστε να φανεί η σημασία τους για τη ζωή μας:

Αγάπη  -δικαιοσύνη  -  ελευθερία  -ισότητα  -ευσέβεια  -αλληλοσεβασμός  -παιδεία   -Φιλοπατρία  -σεβασμός στους γονείς……

 

8)Ποια είναι τα συναισθήματα των ηρώων στο τέλος του μονόλογου της Θεονόης; Να τα σχολιάσετε.(αγωνία, χαρά, ανακούφιση ,φόβος, αμηχανία….)

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ 5ης ΣΚΗΝΗΣ ΕΔΩ