Παραθετικά επιθέτων-επιρρημάτων,β΄όρος σύγκρισης,Διαδραστικές ασκήσεις,Γλώσσα Β΄Γυμνασίου

Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων ,β΄ όρος σύγκρισης, Θεωρία-ασκήσεις, Διαδραστικές ασκήσεις, ενότητα 5η ,Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου

Τ α   π α ρ α θ ε τ ι κ ά  τ  ω ν  ε  π ι  θ έ τ ω ν

Το επίθετο είναι ένα μέρος του λόγου που κατά κανόνα δίνει ένα χαρακτηριστικό, μια ιδιότητα ή μια ποιότητα στο ουσιαστικό που προσδιορίζει, π.χ. Ο καλός φίλος.

Τα επίθετα, εκτός από τον ρόλο τους στο να προσδίδουν ένα χαρακτηριστικό, μια ιδιότητα ή μια ποιότητα στα ουσιαστικά που προσδιορίζουν, έχουν και τη δυνατότητα να συγκρίνουν μεταξύ τους δύο ή περισσότερα ουσιαστικά και να δείχνουν τον βαθμό σύγκρισης. Για να φανεί αυτός ο βαθμός, χρησιμοποιούνται παραγωγικές καταλήξεις ή περιφράσεις, που διαμορφώνουν τρεις βαθμούς του επιθέτου, οι οποίοι είναι οι εξής:

α) Ο θετικός, που δηλώνει απλώς το χαρακτηριστικό, την ποιότητα ή την ιδιότητα ενός ουσιαστικού, π.χ. Τα μαθήματα της τρίτης τάξης είναι εύκολα.

β) Ο συγκριτικός, που δηλώνει πως ένα ουσιαστικό έχει ένα χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή μια ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο ουσιαστικό, π.χ. Τα μαθήματα της τρίτης τάξης είναι ευκολότερα (ή πιο εύκολα)από τα μαθήματα της δευτέρας τάξης. Βρήκατε φτηνότερα ρούχα;

γ) Ο υπερθετικός, που δηλώνει πως ένα ουσιαστικό έχει ένα χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή μια ιδιότητα σε βαθμό μεγαλύτερο από όλα τα άλλα ουσιαστικά του ίδιου είδους. Ο υπερθετικός βαθμός μπορεί να είναι σχετικός ή απόλυτος.

Ο σχετικός υπερθετικός δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό, όταν συγκρίνεται με όλα τα άλλα ουσιαστικά του ίδιου είδους, έχει στον μεγαλύτερο βαθμό ένα χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή μια ιδιότητα, π.χ. Τα μαθήματα της τρίτης τάξης είναι τα ευκολότερα (ή τα πιο εύκολα) από τα μαθήματα των άλλων τάξεων του Γυμνασίου.  Η Ελλάδα είναι η χώρα με τους πιο μανιώδεις καπνιστές τσιγάρων.

Ο απόλυτος υπερθετικός δηλώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει ένα χαρακτηριστικό, μια ποιότητα ή μια ιδιότητα σε μέγιστο βαθμό, χωρίς σύγκριση, π.χ. Τα μαθήματα της τρίτης τάξης είναι ευκολότατα (ή πολύ εύκολα). Τα δώρα που του έφερε είναι ωραιότατα.

Ο συγκριτικός βαθμός σχηματίζεται με δύο τρόπους, οι οποίοι όμως δεν μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα τα επίθετα:

α) Με το πιο + το επίθετο σε θετικό βαθμό. Είναι ο τρόπος που χρησιμοποιείται περισσότερο, τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, σε ύφος τυπικό, χρησιμοποιείται στη θέση του πιο το πλέον, π.χ. Το αυτοκίνητο είναι πιο γρήγορο μέσο από το ποδήλατο. Ο δημοσιογράφος του καναλιού αποδείχτηκε πλέον ενημερωμένος όλων των συναδέλφων του.

β) Με την προσθήκη του επιθήματος -ό(ύ)τερος, -η, -ο και σπανιότερα του -έστερος, -η, -ο στο θέμα της λέξης, π.χ. Η άνοιξη είναι ομορφότερη εποχή από τον χειμώνα. Ο γιος του είναι ευγενέστερος από την κόρη του.

Ορισμένα επίθετα σχηματίζουν και μονολεκτικό και περιφραστικό τύπο, π.χ. πλουσιότερος και πιο πλούσιος, άλλα μόνο μονολεκτικό, π.χ. ανώτερος, και άλλα μόνο περιφραστικό, π.χ. πιο τεμπέλης ,πιο σύγχρονος.

Όλοι οι μονολεκτικοί τύποι του συγκριτικού βαθμού κλίνονται σύμφωνα με το παράδειγμα των επιθέτων σε -ος, -η, -ο.(κλίνετε στο τετράδιό σας τον συγκριτικό βαθμό του επιθέτου  πολύτιμος-η-ο στα τρία γένη)(συμβουλευτείτε το Βιβλίο της Γραμματικής) .

Ο σχετικός υπερθετικός σχηματίζεται όπως και ο συγκριτικός βαθμός με την προσθήκη του άρθρου, π.χ. Σήμερα θα παρουσιαστούν τα πιο σημαντικά γεγονότα της περιόδου της ελληνικής επανάστασης του 1821. Ζήτησε τα πολυτιμότερα αντικείμενα της γιαγιάς του.

Τα επίθετα που διαθέτουν δύο τύπους στον συγκριτικό βαθμό (μονολεκτικό και περιφραστικό) διαθέτουν δύο τύπους και στον σχετικό υπερθετικό.

Ο απόλυτος υπερθετικός σχηματίζεται:

α)Μονολεκτικά, με την προσθήκη του επιθήματος -ό(ύ)τατος, -η, -ο στο θέμα της λέξης, π.χ. Οι βαθμοί σου του Α΄ τετραμήνου είναι μετριότατοι.

. Στα δικατάληκτα επίθετα σε -ής, -ής, -ές και σε -ων,-ων, -ον σχηματίζεται με την προσθήκη του επιθήματος -έστατος, -η, -ο στο θέμα της λέξης, π.χ. Οι απαντήσεις της είναι σαφέστατες.

 Ο μονολεκτικός σχηματισμός του απόλυτου υπερθετικού δεν είναι πολύ συχνός και δε σχηματίζεται από όλα τα επίθετα. Χρησιμοποιείται συνήθως σε τυπικό ύφος.

β)Περιφραστικά, με την προσθήκη του επιρρήματος πολύ, π.χ. Οι απαντήσεις της είναι πολύ σαφείς.

Πολλά επίθετα δε σχηματίζουν τον συγκριτικό και υπερθετικό σύμφωνα με τους τρόπους που παρουσιάστηκαν παραπάνω. Τα επίθετα αυτά έχουν ανώμαλα παραθετικά, τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω.

Υπάρχει επίσης στη νέα ελληνική μια ομάδα παραθετικών τα οποία δεν προέρχονται από επίθετα θετικού βαθμού, αλλά από άλλα μέρη του λόγου.

Π α ρ α θ ε τ ι κ ά  μ ε τ ο χ ώ ν: Όσες μετοχές σχηματίζουν παραθετικά, τα σχηματίζουν περιφραστικά: θυμωμένος, πιο θυμωμένος, πολύ θυμωμένος.

Ε π ί θ ε τ α  χ ω ρ ί ς   π α ρ α θ ε τ ι κ ά:    Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν: ύλη (πέτρινος), καταγωγή ή συγγένεια (μητρικός), τόπο (πεδινός), χρόνο (καθημερινός),  κατάσταση που δεν αλλάζει(αντρικός),  κάποια σύνθετα με πρώτο συνθετικό α- (άκακος).

Τα παραθετικά των επιρρημάτων

Όπως τα επίθετα, έτσι και τα επιρρήματα έχουν τρεις βαθμούς.

Οι τρόποι σχηματισμού τους είναι δύο: ο μονολεκτικός και ο περιφραστικός.

Κατά τον μονολεκτικό σχηματισμό η μορφή του επιρρήματος και στους τρεις βαθμούς είναι ίδια με τον τύπο του επιθέτου στην ονομαστική πληθυντικού του ουδετέρου του αντίστοιχου βαθμού.

Κατά τον περιφραστικό σχηματισμό χρησιμοποιείται για τον σχηματισμό του συγκριτικού βαθμού το πιο + ο τύπος του θετικού βαθμού του επιρρήματος, ενώ για τον υπερθετικό βαθμό το πολύ + ο τύπος του θετικού βαθμού :π.χ. ωραίος > ωραία – ωραιότερα /πιο ωραία – ωραιότατα/πολύ ωραία  ,δυνατά-δυνατότερα/πιο δυνατά-δυνατότατα/πολύ δυνατά.

Η διαφορά στη μορφολογία ορισμένων επιρρημάτων διαφοροποιεί και τη σημασία τους μέσα στον λόγο. Αυτή η μορφολογική διαφορά βρίσκεται πάντα στην κατάληξη, η οποία μπορεί να είναι -ως ή –α .π.χ. Ο Ηρακλής περνούσε τις μέρες του ευχάριστα στην εξοχή. Γι' αυτό έκανε ευχαρίστως ό,τι του ζητούσαν οι γονείς του.

Τα τοπικά  επιρρήματα  σχηματίζουν περιφραστικά παραθετικά: κάτω, έξω, πίσω .. (πιο κάτω - πιο έξω - πιο πίσω).

ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ

Θετικός	Συγκριτικός Μονολεκτικά/Περιφραστικά	Υπερθετικός Απόλυτος  -- σχετικός
όμορφος	ομορφότερος/πιο όμορφος	ομορφότατος/πολύ όμορφος    ---  ο ομορφότερος/ ο πιο όμορφος
ταχύς	Ταχύτερος/πιο ταχύς	Ταχύτατος/πολύ ταχύς  -- ο ταχύτερος/ο πιο ταχύς
ευγενής	Ευγενέστερος/πιο ευγενής	Ευγενέστατος/πολύ ευγενής   — ο ευγενέστερος/ο πιο ευγενής

                                 

                                               Ανώμαλα παραθετικά επιθέτων

Θετικός	Συγκριτικός	Σχετικός υπερθετικός	Απόλυτος υπερθετικός
απλός	απλούστερος πιο απλός	ο απλούστερος o πιο απλός	απλούστατος πολύ απλός
γέρος	γεροντότερος πιο γέρος	o γεροντότερος o πιο γέρος	πολύ γέρος
κακός	χειρότερος πιο κακός	o χειρότερος o πιο κακός	χείριστος πολύ κακός κάκιστος
καλός	καλύτερος πιο καλός	o καλύτερος o πιο καλός	κάλλιστος πολύ καλός άριστος
κοντός	κοντότερος κοντύτερος πιο κοντός	o κοντότερος o κοντύτερος o πιο κοντός	κοντότατος – πολύ κοντός
λίγος	λιγότερος	o λιγότερος o πιο λίγος	ελάχιστος πολύ λίγος
μακρύς	μακρύτερος πιο μακρύς	o μακρύτερος o πιο μακρύς	μακρύτατος
μεγάλος	μεγαλύτερος πιο μεγάλος	o μεγαλύτερος o πιο μεγάλος	μέγιστος πολύ μεγάλος
μικρός	μικρότερος πιο μικρός	o μικρότερος o πιο μικρός	ελάχιστος πολύ μικρός
πολύς	περισσότερος πιο πολύς	o περισσότερος o πιο πολύς	πλείστος πάρα πολύς
πρώτος	πρωτύτερος	ο πρωτύτερος	πρώτιστος

                 

             Παραθετικά που προέρχονται από άλλα μέρη του λόγου

θετικός	Συγκριτικός	Σχετικός υπερθετικός	Απόλυτος υπερθετικός
(άνω)	ανώτερος	ο ανώτερος	ανώτατος
(άπω)	απώτερος	ο απώτερος	απώτατος
(ένδον)	ενδότερος	ο ενδότερος	ενδότατος
(έξω)	(εξώτερος)	(ο εξώτερος)	—
(έσω)	(εσώτερος)	(ο εσώτερος)	(εσώτατος)
(κάτω)	κατώτερος	ο κατώτερος	κατώτατος
(πλησίον)	πλησιέστερος	ο πλησιέστερος	(πλησιέστατος)
(προτιμώ)	προτιμότερος	ο προτιμότερος	—
(υπέρ)	υπέρτερος	ο υπέρτερος	υπέρτατος
(προ)	πρότερος	ο πρότερος	—

 

Σημείωση: Τα άπω, ένδον και έσω είναι επιρρήματα της αρχαίας ελληνικής που χρησιμοποιούνται πολύ σπάνια στη νέα ελληνική.

  

                             ΠΙΝΑΚΑΣ  ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ  ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ  ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

Θετικός	Συγκριτικός	Yπερθετικός
καλά	καλύτερα πιο καλά	άριστα πολύ καλά
ψηλά	ψηλότερα πιο ψηλά	— πολύ ψηλά
χαμηλά	χαμηλότερα πιο χαμηλά	χαμηλότατα πολύ χαμηλά
επιεικώς	επιεικέστερα πιο επιεικώς	επιεικέστατα πολύ επιεικώς

                      Ανώμαλα παραθετικά επιρρημάτων

Θετικός	Συγκριτικός	Yπερθετικός
μπροστά	μπροστύτερα/πιο μπροστά	πολύ μπροστά
νωρίς	νωρίτερα/πιο νωρίς	πολύ νωρίς
πρώτα	πρωτύτερα	πρώτιστα/πρωτίστως
ύστερα	υστερότερα/πιο ύστερα	—
λίγο	λιγότερο/πιο λίγο	ελάχιστα
πολύ	περισσότερο/πιο πολύ	το πιο πολύ

Η   σύγκριση

Στη διαδικασία της σύγκρισης υπάρχουν: ο α΄ όρος σύγκρισης, το συγκριτικό και ο β΄ όρος σύγκρισης.

Π.χ. Τα λαχανικά είναι πιο υγιεινά από το κρέας.

Το συγκριτικό μπορεί να είναι επίθετο, επίρρημα ή μετοχή και σχηματίζεται ή μονολεκτικά ή περιφραστικά ή και τα δύο. Τα περισσότερα συγκριτικά επίθετα ή επιρρήματα έχουν και μονολεκτικό και περιφραστικό τύπο.

Ο α΄ όρος σύγκρισης είναι το αντικείμενο το οποίο προσδιορίζεται ποσοτικά και μπορεί να είναι ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, ρήμα, πρόταση .  π.χ. Αυτός είναι    μικρότερος από εσένα

Ο β΄ όρος σύγκρισης είναι το αντικείμενο το οποίο αποτελεί τη βάση της σύγκρισης.

Ο β΄ όρος σύγκρισης εκφέρεται:

α.   με από + αιτιατική. π.χ. Η Ελένη είναι νεότερη από τη Μαρία. β. με τα συγκριτικά επίθετα μεγαλύτερος, μικρότερος, ανώτερος, κατώτερος, καλύτερος+ ο αδύνατος τύπος της γενικής της προσωπικής αντωνυμίας, π.χ. είναι μικρότερός  σου. γ. με παρά + ομοιότροπα με τον α΄ όρο, π.χ. Περισσότερο χαίρομαι παρά λυπάμαι. δ. βραχυλογικά, δηλαδή παραμένει μόνο ο προσδιορισμός του, όταν είναι ίδιος με τον πρώτο όρο σύγκρισης π.χ. Το ποσοστό ανεργίας  είναι μικρότερο από το μέσο συνολικό (ενν. ποσοστό ανεργίας). Παραλείπεται όταν εννοείται εύκολα, π.χ. Τα νεαρότερα άτομα είναι περισσότερο εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες (ενν. από τους μεγαλύτερους σε ηλικία).

Το συγκριτικό είναι επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού.

 

                                           Ασκήσεις

1)Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα  μονολεκτικά παραθετικά των επιθέτων(στο ίδιο γένος ,πτώση, αριθμό) που σας δίνονται:

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
αυστηρή	αυστηρότερη	αυστηρότατη
Το γενναίο
ο ευσεβής
λίγη
μεγάλα
ακριβή
	χειρότερος
το παχύ
ο πολύς
ταχύς
πέτρινος

 

2) Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τα περιφραστικά παραθετικά των επιθέτων(στο ίδιο γένος ,πτώση, αριθμό) που σας δίνονται:

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
αυστηρή	Πιο αυστηρή	Η πιο αυστηρή, πολύ αυστηρή
Το γενναίο
ο ευσεβής
λίγη
μεγάλα
ακριβή
	Πιο κακός
το παχύ
ο πολύς
ταχύς
πέτρινος

 

3)Να γράψετε τα παραθετικά των επιρρημάτων που ακολουθούν:

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
καλά
τέλεια
		απλούστατα
λίγο
εκτενώς
αργά
	περισσότερο

 

4) Να αντικαταστήσετε τους μονολεκτικούς τύπους των επιθέτων ή επιρρημάτων με περιφραστικούς τύπους και αντίστροφα :

α. Η συμπεριφορά σου στη γιορτή  ήταν πολύ καλή .

....................................................

β. Θέλει να  είναι ο πιο κακός μαθητής στην τάξη .

 ...................................................

γ.Πες  μας  αναλυτικότερα για το συμβάν.

.................................................

δ. Η συμμετοχή του στην τάξη είναι πολύ μικρή.

…………………………..........

 

5)Στις παρακάτω προτάσεις: α) να εντοπίσετε τον α΄ και το β΄ όρο σύγκρισης, β) να υπογραμμίσετε το συγκριτικό επίθετο ή επίρρημα και γ) να γράψετε πώς εκφέρεται ο β΄ όρος σύγκρισης:

α) Η Ελένη είναι τρία χρόνια μεγαλύτερή μου.

β)Η μητέρα αγαπά περισσότερο εσένα παρά εμένα.

γ)Πρόσφεραν ωραιότερα δώρα σ’ εκείνη παρά σ’ εκείνον.

δ)Πήρε πιο πολλά χρήματα από τον γιο της παρά από την κόρη της.

ε)Καλύτερα να φύγεις παρά να μείνεις.

στ)Η Λένα είναι καλύτερη μαθήτρια από τη Γιώτα.

ζ)Οι νέοι γνωρίζουν καλύτερα τη χρήση της τεχνολογίας.

η)Νομίζει ότι είναι καλύτερή σου.

ΠΑΙΞΕ ΕΝΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΕΔΩ

ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 5 ΕΔΩ

ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ