Σύνδεση προτάσεων. Παρατακτική -Υποτακτική σύνδεση-Ασύνδετο σχήμα, Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου

Σύνδεση προτάσεων. Παρατακτική -Υποτακτική σύνδεση-Ασύνδετο σχήμα, Θεωρία-Ασκήσεις, Κουίζ, Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου ,Ενότητα 1η 

Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με άλλες προτάσεις διακρίνονται σε κύριες (ή ανεξάρτητες) και δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες). Όταν στον λόγο χρησιμοποιούνται περισσότερες από μία προτάσεις, αυτές μπορούν:

α)Είτε να μη συνδέονται μεταξύ τους με συνδέσμους (ασύνδετο σχήμα), π.χ. Μαζί με τους συμμαθητές του πήγε στο σχολείο ,συναντήθηκε με τους καθηγητές του, όλοι συγκινήθηκαν.

β) Είτε να συνδέονται με συνδέσμους, π.χ. Οι μαθητές της  πρώτης τάξης έχουν αγχωθεί και δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματά τους.  ΄Εφυγε ,γιατί θύμωσε. Σ' αυτήν την περίπτωση η σύνδεση είναι δύο ειδών: η παρατακτική, που γίνεται με παρατακτικούς συνδέσμους, και η υποτακτική, που γίνεται με υποτακτικούς συνδέσμους.                                                                                    (διαβάστε τους συνδέσμους: https://filologikaek.blogspot.com/2020/03/blog-post_17.html#more  )

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

Οι προτάσεις παρατάσσονται, τοποθετούνται ισότιμα η μια δίπλα στην άλλη ( κύρια με κύρια, δευτερεύουσα με δευτερεύουσα ίδιου είδους) και συνδέονται με τους παρατακτικούς συνδέσμους που είναι:

Συμπλεκτικοί : και , ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ . Με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους οι προτάσεις συνδέονται είτε καταφατικά, π.χ. Η  μαθήτρια διάβασε και έγραψε, είτε αποφατικά π.χ. Η μαθήτρια  ούτε διάβασε ούτε έγραψε.

Αντιθετικοί : μα, αλλά, παρά, ωστόσο, όμως, μόνο(που),(ενώ, μολονότι, αν και ) π.χ. Δε θέλω τίποτε άλλο παρά την ησυχία του.

Διαχωριστικοί ή διαζευκτικοί : ή, είτε . Με τους διαχωριστικούς συνδέσμους συνδέονται δύο ή περισσότερες προτάσεις, π.χ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες του Γυμνασίου είτε θα είναι στο σχολείο είτε θα διαβάζουν.

Συμπερασματικοί : ώστε, λοιπόν, άρα, επομένως. π.χ. ΄Εκανε ό,τι μου υποσχέθηκε. ΄Αρα είναι ειλικρινής.

Κάποιοι από τους παρατακτικούς συνδέσμους χρησιμοποιούνται και ως υποτακτικοί, π.χ. ενώ, ώστε, μολονότι. Στην παρατακτική χρήση των συνδέσμων αυτών προηγείται τελεία ή άνω τελεία, π.χ. Με ρωτούσε συνεχώς διάφορα πράγματα· ενώ δεν ήξερα τι να του απαντήσω.

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

Στην περίπτωση της υποτακτικής σύνδεσης οι προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες, αλλά έχουμε δευτερεύουσες που εξαρτώνται από κύριες, ή  δευτερεύουσες που εξαρτώνται από άλλες δευτερεύουσες.  Οι δευτερεύουσες (ή εξαρτημένες) προτάσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

 α) Στις ονοματικές προτάσεις, οι οποίες λειτουργούν στον λόγο ως ουσιαστικά (υποκείμενα, αντικείμενα, ονοματικοί προσδιορισμοί κτλ.) και

β) Στις επιρρηματικές, οι οποίες λειτουργούν στον λόγο ως προσδιορισμοί του ρήματος, όπως δηλαδή τα επιρρήματα. Στις επιρρηματικές προτάσεις περιλαμβάνονται και όσες δηλώνουν παρομοίωση, στέρηση και σύγκριση και εισάγονται με τα :σαν να, χωρίς / δίχως να και παρά να αντίστοιχα.

Ως υποτακτικοί σύνδεσμοι χρησιμεύουν οι παρακάτω :

 Ειδικοί : ότι, πως, που  π.χ. Λένε ότι θα χαλάσει ο καιρός.

Χρονικοί : όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε, ενόσω, κάθε που.π.χ. ΄Οποτε έρχεται ,μου δίνει χαρά.

 Αιτιολογικοί : γιατί, επειδή, αφού, διότι, που π.χ. Χάρηκα, που ήρθες.

Υποθετικοί : αν/εάν,άμα π.χ. Αν θέλεις να είσαι υγιής, τρώγε με μέτρο.

Τελικοί : να, για να   π.χ. Φύγε, για να τον προλάβεις.

Βουλητικός : να  π.χ. Θέλω να φύγω.

Αποτελεσματικοί : ώστε(να), που  π.χ. Δεν είχε την ευκαιρία, ώστε να προβληθεί.

 Διστακτικοί(ή ενδοιαστικοί) : μη, μήπως  π.χ. Φοβάμαι  μήπως αλλάξει γνώμη.

 Εναντιωματικοί /παραχωρητικοί: αν και, ενώ, μολονότι, μόλο που .. π.χ. Αν και ήθελε να πάει, αρνήθηκε.

Επίσης, υποτακτικά συνδέουν και οι αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα : που, ο οποίος, όποιος, όσος, όπου, όπως, όσο  κλπ

Οι ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα : ποιος, τι, πόσος, πού, πώς, πόσο, πότε κλπ.

Παράδειγμα: Φοβάται μήπως  χάσει τις εξετάσεις, γιατί δεν έκανε έγκαιρα την αίτηση.

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ και

Ο πιο συχνός συμπλεκτικός σύνδεσμος είναι ο και (κι), ο οποίος κατά τη σύνδεση δύο ή περισσότερων προτάσεων παίρνει διάφορες σημασίες, ορισμένες από τις οποίες είναι οι εξής:

Παρατακτική, π.χ. Η  Μαρία βλέπει ταινίες και ακούει μουσική.

Χρονική, π.χ. Ο Κώστας  ακούει μουσική και λύνει τις ασκήσεις.(ενώ ακούει μουσική)

Αιτιολογική, π.χ. Κάλεσε την αδελφή σου αύριο εδώ, και θέλω να της πω κάτι (επειδή θέλω …).

Αναφορική, π.χ. Είσαι καθηγητής κι έχεις πολλούς μαθητές .(ο οποίος έχεις …).

Αποτελεσματική, π.χ. Είναι απλός στρατιώτης και κάνει ό,τι του πουν (γι' αυτό κάνει …).

Συχνά το και μπορεί να αντικαθιστά το να που εισάγει δευτερεύουσες προτάσεις, π.χ. Άρχισε και βρέχει.

 

Παρατηρήστε στα παρακάτω παραδείγματα μερικές από τις σημασίες που παίρνει ο σύνδεσμός και (χρονική σημασία, ισοδυναμεί με το να σε  βουλητική πρόταση ,με το που σε αναφορική πρόταση ,εκφράζει τη συνέπεια πράξης που προηγείται ,με επιδοτική  σημασία, με αντιθετική σημασία).

 

α. Η Φανή πήρε το φάρμακό της και ξεκίνησε για τη δουλειά (και ύστερα …).

β. Έβλεπε το κύμα κι ερχόταν καταπάνω του (να έρχεται …).

γ. Πλησίασαν στην πλατεία φοιτητές και φώναζαν συνθήματα .(που φώναζαν …).

δ. Μη διαβάζεις τα μαθήματά σου και θα δεις τι βαθμούς θα πάρεις (και τότε …).

ε. Στην τελετή ήταν και η  πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο πρωθυπουργός και ο πρόεδρος της Βουλής (ακόμη και …).

στ. Κάνει τον νοικοκύρη κι όλα στο σπίτι του είναι άνω κάτω (αλλά …).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Να βρείτε το είδος της σύνδεσης των προτάσεων στις παρακάτω περιόδους:

1) Οι καθηγητές της  Α΄ τάξης έχουν πολλές απαιτήσεις από τους μαθητές και βάζουν μικρούς βαθμούς.

2)Τον υποχρέωσε να διαβάζει όλες τις επιστολές και να απαντά στους πελάτες.

3)΄Ηξερε πως θα έρθει στη συνάντηση και θα φύγει νωρίς.

4)Πάντα ήθελε να απαντά στις ερωτήσεις του καθηγητή.

5)Μίλησαν, γέλασαν, τραγούδησαν ,διαφώνησαν.

6)Είναι αδύνατο να έφυγε τόσο νωρίς από το σχολείο.

7)Εκείνη  φοβόταν μήπως χάσει την πρωινή πτήση για τη Ρόδο.

8)Ρωτούσε διαρκώς πότε θα επιστρέψει ο πατέρας από το ταξίδι του.

9)Χαίρεται ,γιατί μπορεί να ταξιδεύει συχνά.

10)Τα μαλώνει  αλλά  τα αγαπά πολύ.

11)Ούτε ήρθε ούτε πήρε τηλέφωνο, για να ακυρώσει το μάθημα.

12)Τον απείλησε ότι θα φύγει, αν συνεχίσει με φωνές.    

(πηγή για τη θεωρία και τα παραδείγματα: Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Διαβάστε στη σελίδα 104 του βιβλίου της Γραμματικής τους συνδέσμους   )

Δοκίμασε τις γνώσεις σου με το κουίζ

ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ :https://filologikaek.blogspot.com/2018/09/1.html#more