ΑΡΧΑΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ:ΕΝΟΤΗΤΑ 6- ΘΕΩΡΙΑ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ(επίθετα γ΄κλίσης,αντωνυμίες,α΄συνθετικό άκλιτη λέξη)

ΑΡΧΑΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ –ΕΝΟΤΗΤΑ  6- ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ- ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ(ΕΠΙΘΕΤΑ Γ΄ΚΛΙΣΗΣ,ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ(ΘΕΩΡΙΑ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ)

1.ΘΕΩΡΙΑ

Α.ΕΠΙΘΕΤΑ Γ΄ΚΛΙΣΗΣ δικατάληκτα σιγμόληκτα σε  –ης-ης-ες  και ενρινόληκτα  σε  -ων- ων –ον    

 Τα επίθετα που λήγουν σε -ης -ης -ες και -ων,-ων,-ον είναι δικατάληκτα, δηλ. έχουν την ίδια κατάληξη στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος:

 1)Σιγμόληκτα δικατάληκτα (αρσ. και θηλ. σε -ης, ουδ. σε -ες)

(θ. ἀληθεσ-)

Ενικός αριθμός					Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ ἡ	ἀληθὴς	τὸ	ἀληθὲς	οἱ αἱ	ἀληθεῖς	τὰ	ἀληθῆ
γεν.	τοῦ τῆς	ἀληθοῦς	τοῦ	ἀληθοῦς	τῶν	ἀληθῶν	τῶν	ἀληθῶν
δοτ.	τῷ τῇ	ἀληθεῖ	τῷ	ἀληθεῖ	τοῖς ταῖς	ἀληθέσι	τοῖς	ἀληθέσι
αιτ.	τὸν τὴν	ἀληθῆ	τὸ	ἀληθὲς	τοὺς τὰς	ἀληθεῖς	τὰ	ἀληθῆ
κλ.	(ὦ)	ἀληθὲς	(ὦ)	ἀληθὲς	(ὦ)	ἀληθεῖς	(ὦ)	ἀληθῆ

(θ. πληρεσ-)

Ενικός αριθμός					Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ ἡ	πλήρης	τὸ	πλῆρες	οἱ αἱ	πλήρεις	τὰ	πλήρη
γεν.	τοῦ τῆς	πλήρους	τοῦ	πλήρους	τῶν	πλήρων	τῶν	πλήρων
δοτ.	τῷ τῇ	πλήρει	τῷ	πλήρει	τοῖς ταῖς	πλήρεσι	τοῖς	πλήρεσι
αιτ.	τὸν τὴν	πλήρη	τὸ	πλῆρες	τοὺς τὰς	πλήρεις	τὰ	πλήρη
κλ.	(ὦ)	πλῆρες	(ὦ)	πλῆρες	(ὦ)	πλήρεις	(ὦ)	πλήρη

(θ. συνηθεσ-)

Ενικός αριθμός					Πληθυντικός αριθμός
ον.	ὁ ἡ	συνήθης	τὸ	σύνηθες	οἱ αἱ	συνήθεις	τὰ	συνήθη
γεν.	τοῦ τῆς	συνήθους	τοῦ	συνήθους	τῶν	συνήθων	τῶν	συνήθων
δοτ.	τῷ τῇ	συνήθει	τῷ	συνήθει	τοῖς ταῖς	συνήθεσι	τοῖς	συνήθεσι
αιτ.	τὸν τὴν	συνήθη	τὸ	σύνηθες	τοὺς τὰς	συνήθεις	τὰ	συνήθη
κλ.	(ὦ)	σύνηθες	(ὦ)	σύνηθες	(ὦ)	συνήθεις	(ὦ)	συνήθη

Τα σιγμόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης σε -ης, -ες έχουν θέμα σε –εσ-.

Στα επίθετα αυτά:

1) η ενική ονομαστική του αρσενικού και του θηλ. σχηματίζεται χωρίς κατάληξη, αλλά το βραχύχρονο φων. ε που είναι πριν από το χαρακτήρα εκτείνεται σε η: θ. ἀληθεσ- = ὁ, ἡ ἀληθής· θ. συνηθεσ- = ὁ, ἡ συνήθης· θ. πληρεσ- = ὁ, ἡ πλήρης· όλες οι άλλες πτώσεις και των τριών γενών σχηματίζονται από το θέμα σε -εσ-, αλλά ο χαρακτ. σ ανάμεσα στα δύο φωνήεντα αποβάλλεται, και τα δύο αυτά φωνήεντα συναιρούνται (θ. ἀληθεσ-: ἀληθέσ-ος, ἀληθέ-ος = ἀληθοῦς· θ. συνηθεσ-: συνήθεσ-α συνήθε-α = συνήθη …)   

                                                                       

2) η ενική κλητική του αρσενικού και του θηλυκού και η ενική ονομαστική, αιτ. και κλητ. του ουδετέρου είναι όμοιες με το θέμα (χωρίς κατάληξη): ὦ ἐπιμελές, τὸ ἐπιμελές

3) η δοτ. του πληθ. σχηματίζεται με απλοποίηση των δύο σ: τοῖς ἀληθέσ-σι - ἀληθέσι  

                      

 4) η αιτιατ. του πληθ. στο αρσενικό και το θηλ. είναι όμοια με την ονομαστική του πληθ.: οἱ ἀληθεῖς – τοὺς ἀληθεῖς 

Τα βαρύτονα σιγμόληκτα επίθ. της γ΄ κλίσης σε -ης, -ες:

1) στην ενική κλητ. του αρσενικού και του θηλ. και στην ενική ονομαστ., αιτιατική και κλητ. του ουδετέρου ανεβάζουν τον τόνο (αν είναι υπερδισύλλαβα): ὁ, ἡ συνήθης, ὦ σύνηθες – τὸ σύνηθες· ὁ, ἡ αὐθάδης, ὦ αὔθαδες – τὸ αὔθαδες· όσα όμως λήγουν σε -ώδης, -ώλης, -ήρης: ὁ, ἡ εὐώδης, ὦ εὐῶδες – τὸ εὐῶδες                                                                                                                         

2) στη γεν. του πληθ. τονίζονται στην παραλήγουσα αντίθετα με τον κανόνα από αναλογία πρός τη γεν. του ενικού: τῶν συνηθέσ-ων, συνηθέ-ων = συνήθων (όπως τοῦ συνήθους)· τῶν πληρέσ-ων, πληρέ-ων = πλήρων (όπως τοῦ πλήρους)· τῶν εὐωδέσ-ων, εὐωδέ-ων = εὐώδων (όπως τοῦ εὐώδους).

2) Δικατάληκτα ενρινόληκτα σε -ων, -ων, -ον

(θ. σωφρον-)

Ενικός αριθμός

ον.	ὁ	ἡ	σώφρων	τὸ	σῶφρον
γεν.	τοῦ	τῆς	σώφρον-ος	τοῦ	σώφρον-ος
δοτ.	τῷ	τῇ	σώφρον-ι	τῷ	σώφρον-ι
αιτ.	τὸν	τὴν	σώφρον-α	τὸ	σῶφρον
κλ.	(ὦ)		σῶφρον	(ὦ)	σῶφρον
Πληθυντικός αριθμός
ον.	οἱ	αἱ	σώφρον-ες	τὰ	σώφρον-α
γεν.	τῶν		σωφρόν-ων	τῶν	σωφρόν-ων
δοτ.	τοῖς	ταῖς	σώφρο-σι	τοῖς	σώφρο-σι
αιτ.	τοὺς	τὰς	σώφρον-ας	τὰ	σώφρον-α
κλ.	(ὦ)		σώφρον-ες	(ὦ)	σώφρον-α

Τα δικατάληκτα ενρινόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης:

1) έχουν αρχικό θέμα σε -ον,  (σωφρον-), αλλά στην ονομ. του ενικού του αρσεν. και θηλ. δεν παίρνουν κατάληξη και το βραχύχρονο φωνήεν που είναι πριν από το χαρακτήρα το εκτείνουν σε μακρόχρονο, το ο σε ω : (σωφρον- σε σωφρων-)  

                                                                            

 2) έχουν την κλητική  του ενικού όμοια με το αρχικό θέμα: ὦ σῶφρον

3) όταν είναι σύνθετα σε -ων (γεν. -ονος) κανονικά στην κλητ. του ενικού του αρσεν. και του θηλ. και στην ονομ., αιτιατ. και κλητ. του ενικού του ουδετέρου ανεβάζουν τον τόνο, όχι όμως πιο πάνω από την τελευταία συλλαβή του α΄ συνθετικού: ὁ εὐδαίμων, ὦ εὔδαιμον – τὸ εὔδαιμον.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/640/4112,18882/

                       

Β.ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΟΡΙΣΤΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ τίς,τι

Η ερωτηματική αντωνυμία τίς, τι(ποιος-α-ο) είναι δικατάληκτη με τρία γένη και κλίνεται κατά την γ΄ κλίση:

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.
ον.	τίς	τί	τίνες	τίνα
γεν.	τίνος ή τοῦ	τίνος ή τοῦ	τίνων	τίνων
δοτ.	τίνι ή τῷ	τίνι ή τῷ	τίσι(ν)	τίσι(ν)
αιτ.	τίνα	τί	τίνας	τίνα

Η αόριστη αντωνυμία τίς, τὶ (κάποιος-α-ο) είναι δικατάληκτη με τρία γένη και κλίνεται κατά την γ΄ κλίση:

	Ενικός αριθμός		Πληθυντικός αριθμός
	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.	αρσ. και θηλ.	ουδέτ.
ον.	τὶς	τὶ	τινὲς	τινὰ ή ἄττα
γεν.	τινὸς ή του	τινὸς ή του	τινῶν	τινῶν
δοτ.	τινὶ ή τῳ	τινὶ ή τῳ	τισὶ(ν)	τισὶ(ν)
αιτ.	τινὰ	τὶ	τινὰς	τινὰ ή ἄττα

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/640/4112,18887/

Γ.Σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό λέξη άκλιτη
                  (επίρρημα, πρόθεση, αχώριστο μόριο)

Στη σύνθεση το πρώτο συνθετικό μπορεί να είναι άκλιτη λέξη, όπως επίρρημα, πρόθεση ή αχώριστο μόριο. Τα αντιπροσωπευτικότερα παραδείγματα των παραπάνω κατηγοριών παρουσιάζονται στον Πίνακα:

άκλιτη λέξη ως α΄ συνθετικό
επίρρημα	πρόθεση	αχώριστο μόριο
εὖ: εὐ-σεβής ἄγχι(=κοντά): Ἀγχί-αλος ἀεί(=πάντα): ἀει-θαλής ἄνω: ἀνω-φερής κάτω: κατω-φερής χαμαί: χαμαι-λέων πάλιν: παλιν-νόστησις δίς, τρίς: δισ-μύριοι ὀψέ(=αργά)(όψι): ὀψι-μαθής ὄπι(σ)θεν(ὀπισθο):  ὀπισθό-δομος        ὁμοῦ (ὁμο-): ὁμο-λογέω, ὁμολογῶ                 ---------------------------------- Παρατήρηση: τα επιρρήματα ως α΄ ́συνθετικό άλλες φορές μένουν αμετάβλητα, άλλες φορές μετασχηματίζονται.	εἰς: εἰσ-άγω ἐν: ἔν-δοξος ἐκ ή ἐξ-: ἐξ-άγω πρός: προσ-έχω πρό: προ-κρίνομαι συν: συν-αινέω, συναινῶ (αλλά: συγ-γνώμη) ἀνά: ἀνα-λαμβάνω κατά: κατα-γίγνομαι [αλλά: καθ-ορῶ (δάσυνση)]* διά: δια-φθορά παρά: παρα-λαμβάνω μετά: μετα-πείθω ἀμφί: ἀμφί-δρομος ἀντί: ἀντι-λέγω περί: περι-φέρω ἐπί: ἐπι-τηδεύω ἀπό: ἀπο-λαμβάνω ὑπό: ὑπό-δικος ὑπέρ: ὑπερ-άνω ---------------------------------- Παρατήρηση: οι προθέσεις κατά τη σύνθεσηπαθαίνουν φθογγικά πάθη (έκθλιψη, συναίρεση, δάσυνση), όταν το β΄ ́συνθετικό αρχίζει από φωνήεν. Οι προθέσεις προ και περί, όμως, δεν αποβάλλουν το φωνήεν τους.	ἀ-: ἄ-δικος δυσ(=κακός,δύσκολος): δύσ-μορφος νη- (στερητικό): νή-ποινος (= ατιμώρητος) επιτατικά ἀρι-, ἐρι-, ζα- (δηλώνουν το «πολύ»): ζά-πλουτος, ἐρί-τιμος ἡμι-(=μισό): ἡμί-θεος

*κατά+ὁρῶ= καθορῶ    κατά+ ὁρῶ= το α αποβάλλεται με έκθλιψη μπροστά από το ο και το ψιλό σύμφωνο τ μπροστά από τη δασεία του ρήματος μετατρέπεται στο αντίστοιχό του δασύ σύμφωνο που είναι το θ.(ψιλά σύμφωνα κ,π,τ  και τα αντίστοιχά τους δασέα σύμφωνα  χ,φ,θ)

2.ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1) Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου που δίνεται στην παρένθεση:

(εὐδαίμων)---------------------- μαθητάς              (  ἐπιμελής)-----------------------νεανίαις

   

(σώφρων)-----------------------  ἄνθρωπε       (  ἀληθὴς)---------------------------- λόγους   

 

(ψευδής)----------------- μῦθοι

2)Συμπληρώστε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου της παρένθεσης:

 Δεῖ ὑμᾶς λέγειν τά ------------- (ψευδής)

 Φύλαττε τό μέν σῶμα-----------------(ὑγιής), τήν δέ ψυχήν --------------(εὐσεβής).

Χρή τούς ------------------- (σώφρων) ἐπαινεῖν.

Οἱ ---------------- (εὐγενής) ἄνδρες σπάνιοί εἰσι.

3)Να αναγνωρίσετε το είδος των αντωνυμιών στα παραδείγματα που ακολουθούν:

- Εἰπέ μοι, ὦ παῖ,γιγνώσκεις  τίνες ἄνθρωποι ἀχάριστοι καλοῦνται;

- Τίνος ἐστὶν ἡ οἰκία;

- Ἀθηναῖός τις ἀγορεύειν βούλεται.

- Τίνες ἠδίκησαν ὑμᾶς;

- Πολίτου τινὸς πλουσίου ἡ οἰκία ἐστὶν.

4)Στο κείμενο της ενότητας 6 να εντοπίσετε τις σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό άκλιτη λέξη(σε ποιο μέρος του λόγου ανήκει το α΄ συνθετικό τους;):

ΣΩ.	Ἀλλ’ ὅμως σύ με φῄς, ὦ Μέλητε, τοιαῦτα ἐπιτηδεύοντα τούς νέους διαφθείρειν; Καίτοι ἐπιστάμεθα μέν δήπου τίνες εἰσί νέων διαφθοραί· σύ δέ εἰπέ εἴ τινα οἶσθα ὑπ’ ἐμοῦ γεγενημένον ἤ ἐξ εὐσεβοῦς ἀνόσιον ἤ ἐκ σώφρονος ὑβριστήν.
ΜΕΛ.	Ἀλλά ναί, μα Δί’, ἐκείνους οἶδα οὕς σύ πέπεικας σοί πείθεσθαι μᾶλλον ἤ τοῖς γονεῦσι.
ΣΩ.	Ὁμολογῶ, περί γε παιδείας· τοῦτο γάρ ἴσασιν ἐμοί μεμεληκός. Περί δέ ὑγιείας τοῖς ἰατροῖς μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι πείθονται ἤ τοῖς γονεῦσιν καί ἐν ταῖς ἐκκλησίαις γε πάντες δήπου οἱ Ἀθηναῖοι τοῖς φρονιμώτατα λέγουσι πείθονται μᾶλλον ἤ τοῖς προσήκουσιν. Οὐ γάρ δή καί στρατηγούς αἱρεῖσθε, οὕς ἄν ἡγῆσθε περί τῶν πολεμικῶν φρονιμωτάτους εἶναι; Οὐκοῦν θαυμαστόν καί τοῦτό σοι δοκεῖ εἶναι, ἐμέ τούτου ἕνεκα θανάτου ὑπό σοῦ διώκεσθαι, ὅτι περί τοῦ μεγίστου ἀγαθοῦ ἀνθρώποις, περί παιδείας, βέλτιστος εἶναι ὑπό τινων προκρίνομαι; Ξενοφῶν, Ἀπολογία Σωκράτους 19-21 (διασκευή) 5)Να δημιουργήσετε σύνθετες λέξεις (ρήματα, ουσιαστικά ή επίθετα) με τα συνθετικά που δίνονται: παρά + τείνω    _______________________ ἀπό + φεύγω    _______________________ διά + γράφω     ______________________          ἀ- + ὁρίζω         _______________________ δυσ- + τύχη       _______________________        εὖ + γένος        _______________________        ἀ + φαίνω         _______________________ ἐπί + όρκος       _______________________        προς + λαμβάνω_______________________ μετά + τρέπω    _______________________        ἀντί + δίκη           ____________________ ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΣΕ PDF ΕΔΩ

ΣΕ ΑΛΛΗ ΜΟΡΦΗ:

https://issuu.com/742381/docs/

ΚΑΝΕ ΤΟ ΚΟΥΙΖ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΕΔΩ

Διαβάστε για τα επίθετα της γ' κλίσης και ΕΔΩ και ΕΔΩ

ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 6 :   https://filologikaek.blogspot.com/2017/01/6.html