Ουσιαστικά της α΄ κλίσης ,αντιπαραβολική διδασκαλία με τα νέα ελληνικά, Αρχαία Α΄Γυμνασίου

 Ουσιαστικά της α΄ κλίσης ,αντιπαραβολική διδασκαλία με τα νέα ελληνικά, Θεωρία-Ασκήσεις  Αρχαία Α΄ Γυμνασίου

                    ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΗΣ  Α΄ΚΛΙΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

                 ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Α. Νέα ελληνική γλώσσα(θυμόμαστε τα ουσιαστικά και την κλίση τους)

  Αρσενικά ουσιαστικά σε -ας και –ης   ισοσύλλαβα

	ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική	ο λοχίας	μαθητής
Γενική	του λοχία	μαθητή
Αιτιατική	τον λοχία	μαθητή
Κλητική	λοχία	μαθητή
	ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστ.	οι   λοχίες	μαθητές
Γενική	των λοχιών	μαθητών
Αιτιατική	τους  λοχίες	μαθητές
Κλητική	λοχίες	μαθητές

Θηλυκά ουσιαστικά σε -α και –η     ισοσύλλαβα

	ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστική	η τράπεζα	φωνή
Γενική	της  τράπεζας	φωνής
Αιτιατική	την τράπεζα	φωνή
Κλητική	τράπεζα	φωνή
	ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
Ονομαστ.	οι    τράπεζες	φωνές
Γενική	των  τραπεζών	φωνών
Αιτιατική	τις    τράπεζες	φωνές
Κλητική	τράπεζες	φωνές

Κλίνε και τα ουσιαστικά: ο επαγγελματίας, ο διευθυντής, ο βουλευτής, η άμαξα, η οικογένεια, η γραμμή,  η ψυχή.

Β. Αρχαία ελληνική γλώσσα

Παραδείγματα αρσενικών σε -ας και σε –ης

		θ. νεανιᾱ	θ.στρατιωτᾱ	θ. ποιητᾱ
Ενικός αριθμός
ον.	ὁ	νεανίας	στρατιώτης	ποιητὴς
γεν.	τοῦ	νεανίου	στρατιώτου	ποιητοῦ
δοτ.	τῷ	νεανίᾳ	στρατιώτῃ	ποιητῇ
αιτ.	τὸν	νεανίαν	στρατιώτην	ποιητὴν
κλ.	(ὦ)	νεανία	στρατιῶτᾰ	ποιητὰ
Πληθυντικός αριθμός
ον.	οἱ	νεανίαι	στρατιῶται	ποιηταὶ
γεν.	τῶν	νεανιῶν	στρατιωτῶν	ποιητῶν
δοτ.	τοῖς	νεανίαις	στρατιώταις	ποιηταῖς
αιτ.	τοὺς	νεανίας	στρατιώτας	ποιητὰς
κλ.	(ὦ)	νεανίαι	στρατιῶται	ποιηταὶ

Παραδείγματα θηλυκών σε -ᾱ και -ᾰ (γεν. -ᾱς)

                           (θ. πολιτειᾱ) (θ. στρατιᾱ-)                   (θ. ἀληθειᾰ-)  (θ. σφαιρᾰ-)

Ενικός αριθμός
ον.	ἡ	πολιτεία	στρατιὰ	ἀλήθεια	σφαῖρα
γεν.	τῆς	πολιτείας	στρατιᾶς	ἀληθείας	σφαίρᾱς
δοτ.	τῇ	πολιτείᾳ	στρατιᾷ	ἀληθείᾳ	σφαίρᾳ
αιτ.	τὴν	πολιτείαν	στρατιὰν	ἀλήθειᾰν	σφαῖρᾰν
κλ.	(ὦ)	πολιτεία	στρατιὰ	ἀλήθειᾰ	σφαῖρᾰ
Πληθυντικός αριθμός
ον.	αἱ	πολιτεῖαι	στρατιαὶ	ἀλήθειαι	σφαῖραι
γεν.	τῶν	πολιτειῶν	στρατιῶν	ἀληθειῶν	σφαιρῶν
δοτ.	ταῖς	πολιτείαις	στρατιαῖς	ἀληθείαις	σφαίραις
αιτ.	τὰς	πολιτείας	στρατιὰς	ἀληθείας	σφαίρας
κλ.	(ὦ)	πολιτεῖαι	στρατιαὶ	ἀλήθειαι	σφαῖραι

 Παραδείγματα θηλυκών σε ᾰ- (γεν. -ης)

                       (θ. τραπεζᾰ-) (θ. γλωσσᾰ-)

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
ον.	ἡ	τράπεζᾰ	γλῶσσᾰ	αἱ	τράπεζαι	γλῶσσαι
γεν.	τῆς	τραπέζης	γλώσσης	τῶν	τραπεζῶν	γλωσσῶν
δοτ.	τῇ	τραπέζῃ	γλώσσῃ	ταῖς	τραπέζαις	γλώσσαις
αιτ.	τὴν	τράπεζᾰν	γλώσσᾰν	τὰς	τραπέζας	γλώσσας
κλ.	(ὦ)	τράπεζᾰ	γλώσσᾰ	(ὦ)	τράπεζαι	γλῶσσαι

 

 Παραδείγματα θηλυκών σε –η

                          (θ. κωμᾱ)                (θ. τιμᾱ-)

	Ενικός αριθμός			Πληθυντικός αριθμός
ον.	ἡ	κώμη	τιμὴ	αἱ	κῶμαι	τιμαὶ
γεν.	τῆς	κώμης	τιμῆς	τῶν	κωμῶν	τιμῶν
δοτ.	τῇ	κώμῃ	τιμῇ	ταῖς·	κώμαις	τιμαῖς
αιτ.	τὴν	κώμην	τιμὴν	τὰς	κώμας	τιμὰς
κλ.	(ὦ)	κώμη	τιμὴ	(ὦ)	κῶμαι	τιμαὶ

Παρατηρήσεις για τα ουσιαστικά της α΄κλίσης (από το σχολικό βιβλίο):

Η κατάληξη -ας είναι μακρά, π.χ. τοὺς κριτάς, τῆς ὥρας, τὰς ὥρας.

Η δίφθογγος αι, όταν βρίσκεται στο τέλος κλιτής λέξης (πλην ευκτικής ρήματος), είναι βραχεία, π.χ. οἱ κριταί (αλλά τοῖς κριταῖς), αἱ ὧραι (αλλά ταῖς ὥραις).

Η γενική πληθυντικού των ουσιαστικών α′ κλίσης τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα και περισπάται, π.χ. τῶν κριτῶν, τῶν κοχλιῶν, τῶν ὡρῶν, τῶν πηγῶν.

Η γενική και η δοτική των ουσιαστικών α′ κλίσης, όταν τονίζονται στη λήγουσα, περισπώνται και στους δύο αριθμούς, π.χ. τοῦ κριτοῦ, τῷ κριτῇ, τῶν κριτῶν, τοῖς κριταῖς, τῆς πηγῆς, τῇ πηγῇ, τῶν πηγῶν, ταῖς πηγαῖς.

Τα οξύτονα και παροξύτονα ουσιαστικά α′ κλίσης διατηρούν τον τόνο τους στην ίδια συλλαβή σε όλες τις πτώσεις (στη γενική βέβαια του πληθυντικού όλα τονίζονται στη λήγουσα), π.χ. ὁ κριτής, τοῦ κριτοῦ, τῷ κριτῇ, τὸν κριτήν.

Προσοχή στην κλητική ενικού των αρσενικών σε -ης! Τα περισσότερα σχηματίζουν κλητική σε -α βραχύ. Μόνο τα ουσιαστικά σε -δης (π.χ. εὐπατρίδης) και το κύριο όνομα Αἰσχίνης διατηρούν την κατάληξη -η.

Τα θηλυκά σε -η στον ενικό διατηρούν το -η σε όλες τις πτώσεις.  

❕Τα θηλυκά σε -α έχουν το α μακρόχρονο, αν πριν από αυτό υπάρχει φωνήεν, δίφθογγος ή ρ, το οποίο διατηρούν σε όλες τις πτώσεις. π.χ. ἡ χώρα → τῆς χώρας, τῇ χώρᾳ,

          ❕ Έχουν το α βραχύχρονο, αν προηγείται σύμφωνο εκτός από ρ  και το τρέπουν στη γενική και  δοτική του ενικού σε -η, π.χ.  ἡ γλῶσσα → τῆς γλώσσης, τῇ γλώσσῃ.

❗❗ΠΡΟΣΟΧΗ: Στους κανόνες αυτούς υπάρχουν οι ακόλουθες εξαιρέσεις:

Έχουν το τελικό α βραχύχρονο, ενώ προηγείται φωνήεν ή ρ:

💓τα προπαροξύτονα πρωτόκλιτα θηλυκά: π.χ. ἐπιμέλειᾰ, εὐσέβειᾰ, μάχαιρα.

💚τα ουσιαστικά: μυῖα ,γαῖα, γραῖα ,μαῖα, μοῖρα, σπεῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σφαῖρα.

👀     👀            😊

Γ. Παρατηρήστε τη διατήρηση τύπων  από παλαιότερες μορφές της γλώσσας  στα  νέα ελληνικά σε στερεότυπες εκφράσεις μέσω της καθαρεύουσας. Υπογραμμίστε αυτούς τους τύπους:

Οι δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονται κάθε μία και δεκαέξι του μηνός,
αλλά
Τα έξοδα αυτού του μήνα ήταν αρκετά.

Επίσης, συχνά ,όταν το ύφος είναι διαφορετικό γίνεται επιλογή διαφορετικών γραμματικών τύπων. Εντοπίστε τη διαφορά:

Κύριε, διευθυντά, σας ζητούν στην είσοδο.(τυπικό ύφος)

Έλα, διευθυντή μου, σε ζητάνε.(οικείο ύφος)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1)Να κλίνετε στο τετράδιό σας τα ουσιαστικά: ὁ ταμίας, ὁ τεχνίτης, ἡ βοήθεια, ἡ θάλασσα,  ἀπορία,  ἡ χώρα, ὁ κριτής.

2)Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τους σωστούς τύπους:

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ	ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ο λοχίας	ὁ  λοχίας
του	τοῦ
	τῷ
τον λοχία	τὸν
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣΑΡΙΘΜΟΣ
οι   λοχίες	οἱ
των	τῶν
	τοῖς
τους	τοὺς

Σημειώστε εδώ τους τύπους που διαφέρουν:

ΑΡΧΑΙΑ	ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

3)Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με τους σωστούς τύπους:

Νέα ελληνικά                Ενικός αριθμός	Αρχαία  ελληνικά
η αλήθεια	ἡ    ἀλήθεια
της
την	τήν  ἀλήθειαν
Πληθυντικός αριθμός
οι αλήθειες	ἀλήθειαι
των	ἀληθειῶν
	ἀληθείαις

Σημειώστε εδώ τις διαφορές:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ	ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

4)Στον παρακάτω πίνακα να γράψετε τα ουσιαστικά της α΄ κλίσης από το κείμενο της ενότητας  6  και να  τα μεταφέρετε στον ίδιο αριθμό και πτώση στα νέα ελληνικά, αν υπάρχουν αντίστοιχα ουσιαστικά και αντίστοιχη πτώση.

Στη συνέχεια να αποδώσετε τα ουσιαστικά που εντοπίσατε στη νέα ελληνική με τη βοήθεια των γλωσσικών σχολίων του βιβλίου σας:

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ	ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ	ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
πηγὴν	πηγή	πηγή

 

ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ 6